De pers is geen verlengstuk van de overheid

Staatssecretaris Weekers zet Trouw onder druk om de databestanden met gegevens over personen en bedrijven die hun geld op geheime rekeningen in een belastingparadijs bewaren af te staan aan de belastingdienst. Trouw beschikt over gegevens die achterhaald zijn door een internationale groep onderzoeksjournalisten, de ICIJ. De journalisten die in dit project samenwerken willen gaandeweg hun bevindingen publiceren, maar ze hebben afgesproken de bestanden niet aan de overheid te overhandigen. Trouw schrijft: "Journalisten zijn geen onderdeel of een verlengstuk van de overheid; zij dienen het publiek met onafhankelijk onderzoek." Hoofdredacteur Schoonen wijst er verder op dat de gegevens die de journalisten in handen hebben meer omvatten dan alleen een lijstje namen. „Het gaat om klantenbestanden van tussenkantoren. Het gaat om de verhalen die daarachter zitten. Maar er zitten ook tussenkantoren bij met 'normale' activiteiten, die niets fout doen. Als wij de informatie nu delen, draaien we ons eigen journalistieke onderzoek de nek om.” zegt hij in De Telegraaf. Hij staat verder op het standpunt dat de overheid zelf een apparaat heeft om eventuele overtredingen op te sporen.

Staatssecretaris Weekers vindt dit onbegrijpelijk. "Mijn handen jeuken om iets met deze gegevens te doen, maar dan moet je ze wel in handen hebben", zei hij. Hij krijgt steun uit de Tweede Kamer, maar niet van D66-woordvoerder Koolmees. "De politiek die journalisten ter verantwoording roept. Dan gaan bij mij meteen alle stoplichten op rood. Is het eigenlijk wel verstandig dat het kabinet een krant vraagt gegevens af te dragen? Ik meen van niet."

Een lastig punt voor Weekers is dat het anoniem onderbrengen van geld in belastingparadijzen niet direct een overtreding hoeft te zijn. Er zijn nu eenmaal vele mazen in de wet die de rijken in staat stellen rijk te blijven. De staatssecretaris weet daar zelf alles van in zijn functie. Zeker gezien het feit dat ons land ook als belastingparadijs kan worden aangemerkt. Het is nogal hypocriet van iemand die niet uit zichzelf bereid is op dit punt in actie te komen om nu de onwetende uit te hangen die net als iedereen geschokt is over 25 biljoen weggesluisd geld. Ik wil graag iets doen, alleen die verdomde krant wil maar niet meewerken! Wat wist hij zelf eigenlijk al over deze praktijken voordat ze werden onthuld? Uit het onderzoek van de journalisten van Trouw blijkt dat Nederlandse banken ING en ABN/AMRO (een staatsbank!) actief hebben meegeholpen om geld anoniem te parkeren op de Maagdeneilanden. Moet de staatssecretaris daar niet eerst eens aankloppen?

Dan is er nog de meer principiële kant van de zaak: het verschoningsrecht van de journalisten. Vorig jaar heeft de Tweede Kamer de wens uitgesproken dit nu wettelijk te regelen nadat Nederland door het Europese Hof voor de Mensenrechten in Straatsburg op de vingers was getikt wegens het afluisteren van journalisten door de AIVD. De Nederlandse wetgeving voorziet volgens het Hof niet in de bescherming van journalisten en hun bronnen. Het was de derde keer dat Nederland daar door het Hof op werd aangesproken. “Journalisten moet je niet kunnen dwingen hun bronnen prijs te geven. Dat zou de regel moeten zijn," volgens SP-kamerlid Van Raak. Uitzonderingen zullen ongetwijfeld ook geformuleerd worden. Peter Oskam (CDA) vindt dat bij zaken van “landsbelang en levensbelang” dwang mogelijk moet zijn. Zou Weekers zich nu daarop kunnen beroepen? Ik denk dat hij in dit geval beter de pers in alle vrijheid zijn onthullingen kan laten doen en zelf zijn eigen opsporingsdiensten aan het werk moet zetten om na te gaan of er ver af op een tropisch eiland of heel dichtbij huis iets rechtgezet moet worden.