De regering gaat niet over de moraal

De algemene beschouwingen over de miljoenennota gingen gisteren en eergisteren niet over geld maar over normen en waarden, schrijven de media. We kunnen het als burgers steeds moeilijker controleren, want de hoeveelheid 'duiding' is groot en een gewoon verslag met een representatief beeld van alle bijdragen aan het debat is nergens meer te vinden. De media schieten steeds meer tekort in hun opdracht de burgers te informeren. Hoe kan ik als kiezer mijn vertegenwoordigers controleren als ik ze zelf nauwelijks meer kan zien of horen en als er steeds meer pratende hoofden in beeld komen met hun eigen, subjectieve uitleg van de gebeurtenissen? Maar dit terzijde.

De verschuiving van het debat in de Tweede Kamer van het landsbestuur naar de normen en waarden in de samenleving vind ik dubieus. Ligt hier wel een taak voor onze volksvertegenwoordigers? "Politiek gaat juist over wat goed is en wat kwaad", volgens CDA-fractievoorzitter Sybrand Buma. Maar we hebben toch geen dominees gekozen om het land te besturen? Buma pleit in zijn rol als moraalridder voor harde maatregelen tegen uitingen die in zijn ogen verwerpelijk zijn. Hij wil "organisaties kunnen verbieden die de democratische rechtsstaat afwijzen. Ook de vrijheid van meningsuiting is wat het CDA betreft niet absoluut, het verheerlijken van geweld moet verboden worden."

Het demonstratierecht verdient meer steun

'Grondrechten gelden ook voor aanhangers van IS' schrijft de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Groningen boven een bericht over de promotie van Berend Roorda over het demonstratierecht in Nederland. Een intrigerende kop voor juristen. Gelden grondrechten dan niet per definitie voor iedereen? Waarom moet dit nog zo expliciet gesteld worden?


Roorda heeft uitgebreid studie gemaakt van de toepassing van het demonstratierecht in Nederland. Hij heeft ook vergelijkingen gemaakt met omringende landen. Nederland doet het over het algemeen goed, is zijn conclusie. De overheid houdt zich hier aan de wet die stelt dat zij zich voorafgaand aan een demonstratie niet mag bemoeien met de inhoud van de demonstratie. Beperkingen zijn uitsluitend mogelijk met een beroep op de verkeersveiligheid, de volksgezondheid of de openbare orde. Duitsland is bijvoorbeeld veel strenger als het gaat om rechtsextremistische demonstranten. Maar ook hier valt er nog wel wat te verbeteren, volgens Roorda.

Het principe is goed, de toepassing is niet altijd vlekkeloos. In de afgelopen jaren heb ik op dit blog tal van gevallen van beperkingen van het demonstratierecht beschreven zoals hier, hier, hier en hier om een paar voorbeelden te noemen.

Boete voor belediging van het OM

De rechtbank in Maastricht heeft het Heerlense raadslid Christian Petermann vorige week veroordeeld tot een geldboete van 500 euro voor zijn tweets waarin hij een officier van justitie vergeleek met de nazi-kampbeul Irma Grese. Dat was volgens de rechtbank en geval van belediging van een ambtenaar in functie en over de grens van de vrijheid van meningsuiting. Petermann schreef ook nog dat hij hoopte dat de vrouw nog dezelfde avond zou verongelukken. Hij deed zijn uitspraken uit woede over de strafeis tegen de Roermondse politicus Jos van Rey (ex-VVD).

De bak in wegens majesteitsschennis

Een 44-jarige man uit Kampen is door de rechter veroordeeld tot een celstraf van dertig dagen voor het beledigen van de koning. Dit is geen bericht uit de oude doos. We schrijven juli 2016. Op zijn Facebookpagina noemde Nemet Temerci de koning onder andere een moordenaar, verkrachter en een dief. Ook plaatste hij een bewerkte foto van een aanstaande executie waarbij het hoofd van één van de slachtoffers was verwisseld voor dat van de koning. De politie kwam de posts op het spoor tijdens een onderzoek voorafgaand aan het bezoek van de koninklijke familie aan Zwolle op Koningsdag dit jaar. De man werd toen 14 dagen vastgezet. De rechtbank Overijssel oordeelt dat de Kampenaar met zijn uitlatingen de waardigheid van de Koning heeft aangetast: “Dit klemt met name vanwege de staatsrechtelijke positie van de Koning en de verwevenheid met het staatsbelang. Dit gedrag is niet acceptabel in onze samenleving en rechtvaardigt dat aan verdachte een straf wordt opgelegd.” En in dit geval zelfs een gevangenisstraf! Nogal absurd in de week dat een corrupte wethouder wegkomt met een taakstraf. Het lijkt er op alsof hier een overdreven veiligheidsmaatregel in het kader van Koningsdag alsnog rechterlijke goedkeuring moet krijgen.

Artikel 111 van de Strafwet uit 1881 leeft nog. Maar het wordt steeds moeilijker het handhaven van een uitzonderingspositie voor staatshoofden te verdedigen.

Zo komt er nooit een einde aan de belastingontduiking

Klokkenluiders Antoine Deltour en Raphaël Halet, de onthullers van de zogeheten LuxLeaks, zijn in Luxemburg veroordeeld tot voorwaardelijke celstraffen en boetes. De medewerkers van accountantsbureau PWC brachten gegevens naar buiten waaruit bleek dat meer dan 300 multinationals belasting ontdoken met hulp van speciale betalingsregels voor belastingen in Luxemburg. De regels zijn omstreden, maar er wordt tot nu toe weinig tegen gedaan. Nederland en andere landen hebben soortgelijke belastingvoordeeltjes voor grote bedrijven. Samen met de andere Benelux-landen heeft Nederland de afgelopen jaren systematisch discussie binnen de Europese Unie over omstreden belastingvoordelen voor bedrijven geblokkeerd. Onlangs zijn er eindelijk toch enkele afspraken gemaakt ter bestrijding van 'belastingontwijking', maar die zijn volgens velen nog veel te slap. De concurrentie tussen landen op belastinggebied blijft bestaan en dus zullen de speciale geheime regelingen die bedrijven moeten lokken ook blijven bestaan. Volgens een schatting van het Europees Parlement missen de Europese schatkisten jaarlijks 50 à 70 miljard euro doordat grote bedrijven geen of te weinig belasting betalen.

En wat doen de Luxemburgse rechters met de mannen die deze misstanden aankaarten? Straffen. Voorwaardelijke straffen dan wel, maar toch. Het is een duidelijk signaal aan iedereen die weet heeft van overeenkomstig onrecht. Hoe denkt men ooit die miljarden euro's terug te krijgen?

De uitingsvrijheid van voetbalsupporters

De rivaliteit van voetbalsupporters brengt bepaald niet fijnzinnige omgangsvormen met zich mee. Er wordt onder invloed van overvloedig alcoholgebruik nogal eens stevig gevochten rond de stadions. En dan zijn er in het stadion nog de spreekkoren, de liedjes, de scheldpartijen over en weer, en de haatdragende uitingen tegen individuele spelers. In de wedstrijd van Ajax tegen Feyenoord van begin dit jaar had doelman Kenneth Vermeer van Feyenoord (ex-Ajax) het bijvoorbeeld zwaar te verduren. Hij werd voor ‘hoerenjong’ en ‘NSB’er’ uitgemaakt. Voor de wedstrijd werd een pop met zijn naam opgehangen alsof hij de doodstraf kreeg.

Regelmatig zijn er incidenten vanwege racistische of antisemitische uitingen. "We gaan op Jodenjacht" is een kreet, die al uit de jaren tachtig dateert, en inmiddels volledig is ingeburgerd bij  voetbalsupporters die bij Ajax op bezoek gaan. De Ajax-supporters zelf gebruiken "Joden" als geuzennaam, en hangen naast het clubvaandel de Israëlische vlag. De reacties daarop van de tegenpartij worden door de buitenwacht opgevat als een kwalijke vorm van antisemitisme. 

Net als in de gevechten buiten het stadion kennen de meest fervente supporters bij de wedstrijd geen enkele rem in hun uitingen. Ondanks alle maatregelen van de KNVB.  Het aantal incidenten met spreekkoren in het Nederlands voetbal is volgens het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (CIV) wel gedaald van rond zeventig per seizoen in het vorige decennium naar rond de vijftig de afgelopen vier seizoenen. Misschien zijn we er inmiddels ook aan gewend? Terwijl de roep in de maatschappij en media om het stilleggen van een duel na elk incident groot is, wordt in de praktijk die stap nog zelden genomen.

Moet er strenger worden opgetreden? Kun je er iets tegen doen?

Vrije meningsuiting: een klap voor Israël

Minister Koenders van Buitenlandse Zaken heeft vorige week verklaard dat oproepen tot boycot van Israëlische producten, desinvesteren of sancties (BDS) binnen het recht op vrije meningsuiting vallen. "Uitlatingen of bijeenkomsten betreffende BDS worden beschermd door de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vergadering, zoals onder meer vervat in de Nederlandse Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens", schreef de minister in antwoord op Kamervragen van Rik Grashof (GroenLinks). Een 'open deur' vindt de Nederlandse organisatie DocP die hier de campagne voert. Maar helaas niet meer zo vanzelfsprekend sinds Israëls kruistocht tegen de BDS-beweging al tot een verbod heeft geleid in Engeland, Frankrijk, Canada en de Verenigde Staten. Israël voert een geweldige druk uit op bevriende landen om de BDS-campagne te verbieden. Ook in de Tweede Kamer blijkt men daar gevoelig voor bij partijen als VVD, SGP, CU en PVV.
In Europa ging Zweden ons land voor met de weigering tegemoet te komen aan Israëls eisen. Vandaag sloot Ierland zich als derde land daarbij aan. In België is men er nog niet uit. In een petitie wordt de koppeling tussen de Israël-boycotcampagne en het “virus van het antisemitisme” ten stelligste afgewezen.

Het Nederlandse standpunt was volgens de Jerusalem Post a huge blow to Israel.Israël meent dat de BDS-campagne gericht is op het vernietigen van de staat Israël en daarom verboden zou moeten worden. In juli 2011 heeft het Israëlische parlement de zogenaamde Anti-Boycot wet aangenomen, die het mogelijk maakt om een civiele procedure te starten tegen hen die oproepen tot een boycot van Israël of Israëlische nederzettingen in bezet gebied. De oprichter van de wereldwijde BDS-campagne, de Palestijn Omar Barghouti, mag zijn land niet verlaten. De Israëlische minister voor inlichtingendiensten Yisrael Katz (Likud) riep op tot een “targeted civil elimination” van BDS-campagneleiders met hulp van de Mossad. Het is niet duidelijk of deze dreiging ook betrekking heeft op campagnevoerders in andere landen.

De vrijheid om een politieke campagne te voeren is niet overal gegarandeerd, ook niet op plaatsen waar men trouw zweert aan de democratie. Maar ook campagnevoerders kunnen niet altijd voldoende respect opbrengen voor de uitingsvrijheid.