22 december 2018

Ministerie van VWS beperkt openbaarheid om relaties met de industrie niet te schaden

Voor een onderzoek naar medische hulpmiddelen zijn op initiatief van het dagblad Trouw en het consumentenprogramma Radar wereldwijd 1500 verzoeken gedaan aan overheden om documenten openbaar te maken. De Implant files laten zien dat er sprake is van slecht toezicht en gebrekkige uitwisseling van gegevens tussen landen. Ook is inmiddels duidelijk dat de informatie bij de toezichthouders niet eenvoudig is op te vragen. Maar het meest kwalijk is nog dat de overheid zelf veel informatie achterhoudt om de relaties met de industrie niet te verstoren.

Veel documenten die in een WOB-verzoek zijn opgevraagd krijgen de journalisten gewoon niet te zien. Als reden wordt opgegeven dat de relatie tussen de inspectie en de fabrikanten van medische hulpmiddelen door het openbaar maken van medische gegevens ‘onevenredig zal worden beschadigd’. In de documenten die na anderhalf jaar uiteindelijk wel zijn geleverd zijn grote delen onleesbaar gemaakt door juristen van VWS. 'Zoals informatie van de fabrikant over mankementen aan medische hulpmiddelen en reacties van fabrikanten op incidenten met implantaten. Gegevens over problemen rond implantaten zijn stelselmatig door het ministerie weggelakt. Alleen in enkele gevallen, met een goede afloop voor de patiënt, werd meer informatie vrijgegeven.'


14 december 2018

Veel Nederlanders hebben moeite met de vrijheid van meningsuiting

Het College voor de Rechten van de Mens heeft onderzocht wat Nederlanders vinden van de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om in het openbaar te demonstreren. Over het algemeen vinden mensen wel dat iedereen vrij moet zijn om zijn of haar mening te kunnen uiten. Maar dat de steun voor deze vrijheidsrechten afhankelijk wordt gemaakt van de vorm en inhoud van de uiting duidt er op dat de betekenis van deze rechten nog steeds niet goed is doorgedrongen.

Een nadere beschouwing van de onderzoeksresultaten levert geen opwekkend beeld op. Een opvallend resultaat betreft het negatieve oordeel over de uitingsvrijheid op sociale media. Minder dan  een kwart van de respondenten vindt dat je op sociale media moet kunnen zeggen wat je wilt. De vraagstelling, geven de onderzoekers in een noot toe, is niet geheel duidelijk. De wet stelt immers grenzen aan uitingen. Dus de stelling 'Iedereen moet vrij zijn om te zeggen wat hij wil' moet op voorhand worden gerelativeerd. Het is onduidelijk of alle respondenten zich dit hebben gerealiseerd. Dat de context van de sociale media tot een meer uitgesproken oordeel over deze stelling leidt valt wel op. Het heeft vermoedelijk veel te maken met de vele voorbeelden van het overschrijden van fatsoensgrenzen, grof taalgebruik, vreemdelingenhaat en racisme die de laatste jaren breed zijn uitgemeten.

27 november 2018

Over vrijheid en democratie

De oproep van VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff om demonstraties bij de intocht van Sinterklaas te verbieden is al door velen van de hand gewezen op zowel politieke als juridische gronden. Doorslaggevende kritiek op dit misplaatste populistische proefballonnetje: zo buig je in de praktijk voor de gewelddadige en racistische hooligans die in Eindhoven en elders voor overlast hebben gezorgd.

De partij voor vrijheid en democratie heeft het wel vaker moeilijk om de waarden waar zij voor zegt te staan in de praktijk te brengen. Dat bleek onlangs ook weer in de Amsterdamse Gemeenteraad waar VVD-raadslid Marianne Poot met haar CDA collega Boomsma vragen stelde over een anti-Israël demonstratie. De raadsleden stoorden zich met name aan het afspelen van een lied van rapper Ismo over een terroristische aanslag in Tel Aviv. Ismo is eerder veroordeeld voor haatzaaien tegen joden en homo's. Niet zo'n gelukkige keuze dus van de de organisatoren van de demonstratie op de Dam op 4 november. Maar de vraag aan het college van B&W wat ze van de tekst vonden die daar ten gehore werd gebracht is natuurlijk aan de verkeerde partij gericht. Als zij menen dat Ismo met dit lied over de schreef gaat moeten zij een aanklacht indienen bij het OM.

De vragen van Poot en Boomsma gaan verder dan het reageren op een incident. Hun vervolgvragen:  'Is de burgemeester het met de indieners eens dat de vrijheid van demonstratie niet betekent dat er geen enkele grens te stellen is aan de frequentie van de aanwezigheid van één specifieke demonstratie op de Dam?' En dan ook nog: 'Is de burgemeester bereid te overwegen om het aantal demonstraties van éénzelfde organisatie hier te maximeren tot een beperkt aantal per jaar, en voor zover daar nog meer behoefte aan is daartoe dan een andere plek in de stad aan te wijzen?'

Kortom: is B&W bereid de anti-Israël demonstratie van de Dam te verwijderen?

11 november 2018

Onbegrip over de vrijheid van meningsuiting

Het grondrecht op de vrijheid van meningsuiting is een van de meest bekende burgerrechten. Te pas en te onpas wordt het gebruikt als argument in allerlei maatschappelijke debatten. Ondanks het universele karakter van het recht staat de uitingsvrijheid bovenaan in het rijtje 'Nederlandse' waarden die we hoog moeten houden. Maar er heerst nog veel onbegrip over waar het bij dit grondrecht nu werkelijk om draait.

Twee weken geleden schreef ik over de medewerkers en studenten van de Universiteit van Amsterdam die een Canadese professor onder curatele wilden stellen. Met hun onhandige open brief miskenden ze de wederkerigheid van de uitingsvrijheid: ik tolereer uitingen ondanks de afkeer die ik voel en reken er op dat aan mij ook de ruimte gegund wordt om mijn standpunten naar buiten te brengen. En alleen de rechter bepaalt de grenzen.

Tolerantie was ook ver te zoeken bij de Friezen die vorig jaar de A7 blokkeerden om demonstranten tegen Zwarte Piet te verhinderen hun protest bij de intocht van Sinterklaas in Dokkum te laten horen. De 'blokkeerfriezen' kregen deze week taakstraffen opgelegd van 80 tot 240 uur. De rechtbank: 'Het recht om te demonstreren is een grondrecht. Verdachten hebben het recht echter in eigen hand genomen. Eigenrichting kan in een democratische rechtsstaat niet worden getolereerd.' Een van de actievoerders: 'Als ze een straf opleggen is het om die linkse ratten in Den Haag tevreden te stellen.'

Ook de koepel van Turkse moskeeën TCIF die een twitterverbod voor Geert Wilders heeft aangevraagd toont geen begrip voor het wezen van het grondrecht op vrijheid van meningsuiting.

31 oktober 2018

Een open brief waar niet over is nagedacht

Jordan Peterson, de extreemrechtse Canadese professor, die in Nederland vooral in kringen van FvD populair is houdt vanavond een lezing in Amsterdam. Dat heeft een aantal studenten en medewerkers van de UvA ertoe verleid in een open brief protest aan te tekenen tegen de uitnodiging van deze spreker. Ze stellen voor dat er een tweede spreker wordt uitgenodigd die Peterson direct van repliek kan dienen.

De open brief is een schoolvoorbeeld van een onhandige reactie op foute standpunten die een averechts effect kan sorteren. Het is vooral ook een voorbeeld van de miskenning van de betekenis van de vrijheid van meningsuiting. Dit begrip speelt geen rol in de argumentatie van de briefschrijvers, die zich manifesteren onder de naam Bezorgde Amsterdammers. De zorgen van de ondertekenaars betreffen de verspreiding van het gedachtegoed van Peterson dat zij verafschuwen. Hun brief bestaat voor het grootste deel uit een aanklacht tegen zijn 'vijandige standpunt': 'Peterson verspreidt talloze opvattingen die zowel stuitende voorbeelden van pseudowetenschap als ronduit schadelijk zijn: van samenzweringstheorieën over ‘postmoderne neomarxisten’ die universiteiten ‘infiltreren’ tot ontkenning van klimaatverandering.' Allemaal hardstikke fout natuurlijk. Dus moet het optreden van Peterson direct gecorrigeerd worden voordat die foute ideeën anderen zouden kunnen besmetten.


14 oktober 2018

Dokkum en de demonstratievrijheid

Het OM heeft taakstraffen geëist tegen alle 34 actievoerders die vorig jaar de A7 blokkeerden om te voorkomen dat demonstranten tegen Zwarte Piet bij de intocht van Sinterklaas in Dokkum aanwezig konden zijn. Tegen initiatiefnemer en “intellectueel dader” Jenny Douwes is een taakstraf van 240 uur en een voorwaardelijke celstraf van 3 maanden geëist.

Met deze eisen heeft het OM niets over Zwarte Piet gezegd, schreef Peter Giesen in De Volkskrant. Het gaat hier, naast een strafbare verhindering van het verkeer, over de vrijheid van meningsuiting. In een samenleving met heel verschillende bevolkingsgroepen kunnen spanningen ontstaan, zoals de Zwarte Pietkwestie ten overvloede aantoont. Als deze groepen met elkaar willen samenleven, moeten zij in elk geval kunnen zeggen wat zij op hun lever hebben, hoe onredelijk of ergerniswekkend dat ook voor anderen moge zijn — mits zij uiteraard niet oproepen tot geweld.

Floor Rusman pareert in de NRC de verdediging van organisator Jenny Douwes die, als een nieuw type provo, beweerde dat het hier om een 'ludieke actie' ging. De blokkeerders van de A7 hebben niets van provo begrepen, volgens Rusman. 'Want inhoudelijk zet het nieuwe verzet het oude op z’n kop. De provo’s wilden demonstreren mogelijk maken, de blokkeerfriezen juist niet. De provo’s streden voor vrije meningsuiting, de blokkeerfriezen wilden die beperken. Want ja, natuurlijk waren ze ervoor, maar „niet voor iedereen” of „niet op deze dag”. De provo’s en andere linkse activisten wilden een hiërarchie afbreken, de blokkeerfriezen willen er een creëren: eerst de rechten van henzelf, dan die van de anderen.'

Een waar woord. En hier zit precies het probleem: rechten opeisen die je anderen niet gunt. Dat heeft inderdaad niets met Zwarte Piet te maken.


30 september 2018

Orde op het internet

Burgemeesters kunnen maatregelen nemen wanneer er ordeverstoringen op straat plaatsvinden. Maar online heeft een burgemeester die bevoegdheden niet. En dat levert problemen op met de handhaving van de openbare orde, concluderen onderzoekers van de NHL Stenden Hogeschool en de RUG in een onderzoek.

Een burgemeester kan als eindverantwoordelijke voor de openbare orde in zijn of haar gemeente een demonstratie verbieden, meegebrachte leuzen en spandoeken laten innemen en spandoeken van huizen laten verwijderen. Maar wat kan een burgemeester om de openbare orde op het internet te handhaven? Niets. En juist daar vinden volgens velen de meeste en grootste ontsporingen plaats.

Het rapport ‘Burgemeesters in cyberspace. Handhaving van de openbare orde door bestuurlijke maatregelen in een digitale wereld' concludeert: ‘Openbare-ordebevoegdheden van de burgemeester zijn niet goed toepasbaar in cyberspace. Dit komt deels doordat deze bevoegdheden zijn geschreven met een fysieke wereld in gedachte. Het gedrag van mensen in een sterk gedigitaliseerde maatschappij laat zich echter steeds moeilijker scheiden in een ‘online’ en ‘offline’ deel. In werkelijkheid zijn die twee werkelijkheden daarvoor te sterk met elkaar verweven.’ Het is een voorbeeld dat laat zien hoe de juridische wereld ver achter de maatschappelijke feiten aanloopt.


15 september 2018

Fiscus ontwijkt openbare verantwoording

De Belastingdienst blijft stukken achterhouden in rechtszaken van ouders van wie de kinderopvangtoeslag ten onrechte is stopgezet, schrijft Trouw vandaag. In 2014 heeft de dienst de toeslagen stopgezet van honderden ouders vanwege verdenking van fraude door gastouders.
Daarnaast moesten betrokken ouders soms tienduizenden euro’s aan ontvangen toeslag terugbetalen. Ze moesten zelf aantonen dat zij recht hadden op toeslag, maar de Belastingdienst vertelde ze niet welke gegevens ze over moesten leggen. Later bleek dat meer dan de helft van de betrokken ouders toch recht had op toeslagen. 

De belastingdienst heeft de gedupeerde ouders, zo bleek vorige week, bewust tegengewerkt bij het behandelen van hun bezwaren.In een notitie uit 2016 schrijft de Belastingdienst als interne instructie over de afhandeling van bezwaren: ‘Waarschijnlijk kun je bijna niets toekennen’. Ook wordt er aangestuurd op het ongegrond of niet-ontvankelijk verklaren van bezwaren. In een interne evaluatie schrijft de Belastingdienst dat er ‘vooral op individueel niveau (is) gezocht naar gronden om de toeslag af te wijzen’. Deze evaluatie is de Kamer onthouden. Staatssecretaris Snel ontkende in juni dat er stukken over bestonden. 

Deze week weigerde de Belastingdienst tijdens een rechtszitting die was aangespannen door een van de ouders opnieuw een intern verslag te delen met de rechtbank, ondanks een expliciet verzoek van de advocaat van de ouder. Na weigering bracht de advocaat het stuk, dat zij uit andere bron had,  alsnog in voor de rechter. Uit dat document, dat in handen is van Trouw, blijkt dat de Belastingdienst in september 2014 al wist dat het stopzetten van de toeslag onjuist was.


31 augustus 2018

Het afwijkende geluid

Kees van der Pijl, emeritus hoogleraar internationale relaties aan de universiteit van Sussex, heeft een boek geschreven waarin hij het neerschieten van de MH17 boven Oost-Oekraïne in een politieke context zet. Dat boek heet Flight MH17, Ukraine and the new Cold War; a prism of disaster. Het is uitgegeven door Manchester University Press, maar dat had nogal wat voeten in aarde. Nog voordat iemand het had kunnen lezen werd er vanuit Oekraïne via Facebook en Twitter een campagne opgezet tegen de publicatie van het boek. Aanvoerder van de campagne was de Duitser Andreas Umland die in Kiev aan een universiteit werkt. De directie van uitgever werd door hem bestookt met juridisch opgestelde brieven, waarin werd gedreigd met rechtszaken. Daarnaast zijn zowel de Universiteit van Manchester als de Britse ambassade in Kiev bewerkt, om hun invloed aan te wenden om de publicatie van het boek te voorkomen.

De uitgever was door dit alles geïntimideerd en legde het boek nogmaals voor aan een reviewer die oordeelde dat het boek wel moest worden uitgegeven omdat het voldoende wetenschappelijk verantwoord was. Vervolgens kreeg de uitgever via de Universiteit van Manchester signalen dat Chatham House, het invloedrijke instituut inzake Britse buitenlandse relaties, zich eveneens openlijk tegen publicatie zou gaan keren. Zo ver kwam het niet, volgens Van der Pijl, omdat er inmiddels uit de academische wereld tientallen steunbetuigingen binnen waren gekomen. En daar had de uitgever ook ruime bekendheid aan gegeven.

Het boek is een paar maanden terug uiteindelijk door de Manchester University Press gepubliceerd. Inmiddels is er ook een Duitse vertaling en staat een publicatie in het Portugees bij een Braziliaanse uitgever op stapel. In ons land heeft Van der Pijl tot nu toe bot gevangen bij de grote, bekende uitgeverijen voor een Nederlandse vertaling. Het komt nu waarschijnlijk uit bij een kleinere uitgeverij.

18 augustus 2018

Zwaktebod

Op de opiniepagina van Trouw levert Jaron Harambam vandaag kritiek op het bannen van de rechtse complotdenker en haatzaaier Alex Jones van sociale media zoals Facebook, Youtube en Twitter. Jones verliest al zijn kanalen voor communicatie met zijn niet geringe achterban. Harambam, die zich nadrukkelijk distantiëert van Jones' militant rechtse haatpreken, vindt deze ban oneerlijk, hypocriet en bovendien niet effectief. Het is 'niet effectief omdat de mensen die Alex Jones volgen alleen maar bevestigd worden in hun gevoelens niet gehoord of gezien te worden. Dit verbod zal de reeds bestaande maatschappelijke tegenstellingen daarom alleen maar versterken, ' meent Harambam. Het is volgens hem ook hypocriet omdat de bedrijven achter deze media met hun algoritmen en bedrijfsmodellen extreme, sensationele berichten onveranderd blijven promoten. Ze leven van de ophef. Ze tonen nu een keer een politiek correct gezicht, maar bannen het kwaad echt niet uit. 

Ik vind het volledig bannen van Jones door de gezamenlijke internetbedrijven ook dubieus. En dan knoop ik aan bij het eerste argument dat Harambam noemt: het is oneerlijk. Dat lijkt wat vreemd als het gaat om iemand die leeft van liegen en haatzaaien. Maar een volledige ban van een persoon vind ik een verkeerd signaal in een toenemende gesegregeerde samenleving. De maatregel tegen Jones suggereert dat de internetbedrijven hem niet willen aanspreken op zijn grensoverschrijdende uitlatingen, het zaaien van haat, het oproepen tot geweld, maar dat zij in één keer met hem als persoon willen afrekenen. De suggestie van de internetbedrijven is dat Jones een ban krijgt omdat hij überhaupt niet deugt, wat hij ook zegt of zou willen zeggen. Zoals Harambam het zegt: het is 'de totale censuur van een ongewenst persoon.' Dat zou je ten opzichte van alle vuiligheid die op internet te vinden is oneerlijk kunnen vinden. Ik vind het vooral een teken van een zorgwekkende culturele regressie.


15 juli 2018

De overjarige geheimen van de BVD


Ondanks dat transparantie vrijwel elke politicus tegenwoordig in de mond bestorven ligt heeft de overheid nog steeds vele geheimen. Gevoelige dossiers blijken keer op keer extra gevoelig omdat er informatie is achtergehouden die pas na volhardend speurwerk van journalisten boven tafel komt. De geheimhouding raakt niet zelden de integriteit en reputatie van huidige diensten, diensthoofden en zittende politici. Verklaarbaar, al deugt het in de meeste gevallen niet en is het strijdig met die veelgeroemde openheid die de overheid tegenwoordig nastreeft. Als die geheimhouding echter ook gehanteerd wordt voor het overheidsbeleid van meer dan zestig jaar geleden lijkt alle redelijkheid zoek. Zoals bij de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de militaire inlichtingendienst MIVD, waar, zoals Prof. Dr. Hans Blom, emeritus hoogleraar geschiedenis, het formuleerde ‘per saldo de geheimhoudingsreflex overheerst’.

Zullen we ooit kunnen achterhalen wat de  geheime diensten in het verleden ter bescherming van onze democratie allemaal hebben uitgespookt? Van de naoorlogse archieven is nog slechts een fractie overgedragen aan het Nationaal Archief, dat de taak heeft alle overheidsarchieven openbaar toegankelijk te maken. De Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten geeft burgers onder zeer strikte condities toegang tot de archieven nog bij de AIVD en de MIVD liggen. Ze kunnen, als ze vermoeden dat de dienst gegevens over hen bewaart, een persoonlijk dossier opvragen. Historici kunnen inzage vragen in ‘bestuurlijke aangelegenheden’ van de AIVD en voorgangers. In beide gevallen zijn de resultaten van dergelijke inzageverzoeken teleurstellend. Veel gegevens worden eenvoudig geweigerd en kopieën van archiefstukken die wel worden verstrekt bevatten veel weggelakte delen. 

08 juli 2018

Over de persvrijheid in Nederland

Volgens Reporters Zonder Grenzen (RSF) kent Nederland in 2018 na Noorwegen en Zweden wereldwijd de meeste persvrijheid. Of ons land die positie komend jaar ook nog zal innemen mag worden betwijfeld. Het aantal aanvallen op een vrije en onafhankelijke pers groeit.

In de toelichting op het klassement wijst RSF op een rapport uit 2017 van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ) 'Een dreigend klimaat'. Het onderzoek van Marjolein Odekerken en oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer, gebaseerd op enquetes onder ruim zeshonderd journalisten, laat zien dat meer dan 60% van de journalisten te maken krijgt met bedreigingen. In steeds meer gevallen is dit een reden geweest om een reportage af te breken.

De ernst van de bedreigingen is toegenomen. Journalisten ervaren zowel in Nederland als in het buitenland serieuze bedreigingen zoals bedreigingen van hogerhand. Sommige bedreigingen hebben een georganiseerd karakter. Bedreigingen hebben gevolgen voor de mentaliteit van journalisten (toenemende terughoudendheid en angst) en de manier waarop zij hun werk uitoefenen; ze mijden bepaalde wijken/ locaties en onderwerpen: zelfcensuur als bron van zelfbescherming.
Naast bedreigingen van journalisten noemt RSF de aanvallen van politieke partijen op de rol van de media en de nieuwe bevoegdheden van de geheime dienst die het journalisten moeilijker maken onbespied hun werk te doen.

Recentelijk zijn daar nog een paar kwesties bijgekomen die de veelgeprezen Nederlandse persvrijheid naar beneden dreigen te halen.

30 juni 2018

Rechts kaapt de vrijheid van meningsuiting

Vrijheid van meningsuiting hoort in mijn ogen bij het gedachtegoed van links. Het recht van burgers om zich vrijelijk te uiten en het verbod van de overheid om daar beperkingen aan op te leggen zijn onmisbare voorwaarden voor een democratie. Zo belangrijk dat het in de grondwet is vastgelegd. Zonder die uitingsvrijheid kunnen burgers niet participeren in het bestuur en ook niet opkomen voor hun rechten als die door de staat of een ander machtig instituut worden bedreigd. De arbeidersbeweging heeft evenals andere emancipatiebewegingen haar vooruitgang te danken gehad aan de uitingsvrijheid, de demonstratievrijheid, de persvrijheid en alle rechten die daarmee verbonden zijn.

Maar nu lijkt het er op alsof de vrijheid van meningsuiting is gekaapt door rechts. Rechtse blogs maken steeds vaker een punt van de beperking van de vrijheid van meningsuiting die men meent te zien in commentaren, tweets en uitspraken van linkse politici en journalisten. Zoals hier. Het is maar een bijvoorbeeld. De beperking heeft dan vooral betrekking op taalgebruik in de omgang met minderheden. Links stelt zich politiek correct op en klaagt naar racisme of seksisme neigende uitingen aan. Rechts ziet hierin steevast een aantasting van de vrijheid van meningsuiting. De linkse columnist wijst met een beschuldigende vinger naar mensen die niet deugen, de rechtse columnist slaat terug met kwalificaties als ‘Spaanse inquisitie’, ‘moraalpolitie’, ‘zedenmeesters'.

20 juni 2018

Een aanslag op het open internet

Vandaag is een meerderheid van de Juridische Commissie van het Europese Parlement akkoord gegaan met regelingen die een ernstige bedreiging vormt voor de vrijheid van communiceren via het internet. Open Media, de organisatie die al maanden actie voert om parlementariërs te overtuigen tegen de nieuwe regels te stemmen schrijft in een persbericht dat internetbedrijven nu verplicht worden ‘to use automated content-filtering software to block the sharing of links, memes, and even tiny snippets of news articles on websites like Reddit and Twitter’. De Amerikaanse burgerrechtenbeweging Electronic Frontier Foundation (EFF) spreekt over een 'Censorship Machine'.

Je kunt grote internetbedrijven proberen aan te pakken als ze profiteren van auteursrechterlijk beschermd materiaal via de advertentieinkomsten voor de sites waar dat materiaal geplaatst wordt. Maar een particulier internetfilter, waarop niemand enige controle heeft, is erger dan de kwaal.
Je geeft Google en Facebook en andere internetbedrijven praktisch gesproken de uitvoering van de auteursrechtenwet in handen. Zullen zij daar prudent mee omgaan? Gaan ze naar iets andere kijken dan wat voor hun bedrijf het meest fortuinlijk is? Het is de zoveelste stap in de privatisering van de ordehandhaving op het internet.

31 mei 2018

Een dikke huid

De Amerikaanse rechtsgeleerde Nadine Strossen debatteerde in Brussel met Europees commissaris voor Justitie Věra Jourová, die de strijd heeft aangebonden met 'hate speech'. In De Volkskrant waarschuwt Strossen voor het gemak waarmee allerlei uit moreel oogpunt onwelvoeglijke uitingen tegenwoordig onder de noemer van 'hate speech' worden gebracht. ‘Het wordt in het dagelijkse spraakgebruik een vergaarbak voor alles wat mensen verfoeien.’ Ze keert zich tegen wetgeving die haatzaaien moet inperken. Volgens haar werkt dat averechts en is het ook een onaanvaardbare vorm van overheidscensuur.

Strossen, voormalig voorzitter van de burgerrechtenbeweging American Civil Liberties Union (ACLU), heeft een belangrijke boodschap voor links. Nu claimt populistisch rechts in het debat over haatzaaien de vrijheid van meningsuiting. Alle linkse verontwaardiging over haatdragende boodschappen wordt met een beroep op de uitingsvrijheid even verontwaardigd afgewezen. Rechtse politici presenteren zich 'als martelaar van het vrije woord en dat levert sympathie op. Oppervlakkig gezien lijkt het een overwinning wanneer haatzaaiers geen podium krijgen, maar op de lange termijn helpt het hen juist.’
Daarbij komt dat alle wetgeving op dit gebied vaag en ruim geformuleerd zal moeten worden. Je kunt nu eenmaal geen letterlijke teksten in verbodbepalingen onderbrengen. Het betekent dat wetgeving tegen 'hate speech' een ruime interpretatie mogelijk maakt. En die kan volgens Strossen door de staat, afhankelijk van de politieke wind, naar believen ingezet worden, evengoed tegen links als tegen rechts. Ze geeft het voorbeeld van Franse wetgeving die de veroordeling van een Palestijnse activist mogelijk maakte wegens kritiek op de staat Israël. 

11 mei 2018

Advocaten zonder grenzen

In Overloon bouwt de Stichting Beperking zonder Grenzen Land van Cuijk een speeltuin. De Stichting, geheel gerund door vrijwilligers, heeft een brief gekregen van een advocatenbureau waarin hen gesommeerd wordt de naam te wijzigen. De advocaten schrijven namens Artsen Zonder Grenzen en beroepen zich op het merkenrecht. De stichting gaat nu maar voor een andere naam. ,,Wij willen ons sponsorgeld niet opofferen aan advocaatkosten, " zegt Theo Weenink, een van de vrijwilligers. De proceskosten kunnen bij verlies in de tienduizenden euro's lopen.

Volgens een woordvoerster van Artsen zonder Grenzen  heeft Stichting Beperking zonder Grenzen Land van Cuijk 'een nette juridische brief' gekregen. ,,Dat doen we bij iedereen die iets in de naam heeft zitten met 'zonder grenzen'. 
Volgens haar moet die term als beeldmerk worden gezien. ,,Als anderen een naam kiezen die daar te veel op lijkt, kunnen we die partijen daar op aanspreken. Het komt zelden of nooit tot een rechtszaak, we komen er onderling altijd uit." 

Het bericht leidt tot verontwaardigde reacties op de site van De Gelderlander: 'Advocaten zonder grenzen', 'Arrogantie zonder grenzen'. Lezers kondigen aan hun donatie voor AzG stop te zetten. Waar de organisatie dan weer op reageert met de mededeling dat er geen donatiegeld voor deze advocaten is ingezet. Ze doen het gratis. En ze gaan heus geen proces voeren. Ze dragen het initiatief een warm hart toe en 'zoeken graag een passende oplossing'.

29 april 2018

Over geheime memo's, geloofwaardigheid en democratie

De pijnlijke geschiedenis van de memo's over de afschaffing van de dividenbelasting die er niet en later weer wel waren, die toen niet mochten worden ingezien, en later alsnog werden geopenbaard is ontluisterend voor de Nederlandse democratie. Inclusief het einde: een motie van afkeuring die geen meerderheid haalde omdat de coalitiepartijen en de SGP achter Rutte en Wiebes bleven staan. Na hun schaamteloze verdediging tegen de overduidelijke bewijzen dat de regering lak heeft aan de volksvertegenwoordiging vraag je je in ernst af: wanneer kan een kabinet dan wel vallen?

De oppositie heeft vergeefs alle kaarten op de geloofwaardigheid van de premier gezet. Maar de reden waarom hij zich buitengewoon relevante stukken en contacten niet wil herinneren, de reden waarom zoveel stukken de Kamer zijn onthouden, de reden waarom Wiebes in verlegenheid gebracht kon worden door vragen van de media; die achtergronden zijn in het Kamerdebat nauwelijks uitgediept. Ze werden door verwoed op de persoon spelende woordvoerders van de oppositie hoogstens in bijzinnen naar voren gebracht.

Het gebrek aan openbaarheid en de onwil om verantwoording af te leggen is natuurlijk niet een gevolg van een slecht geheugen of van menselijke onvolkomenheden bij druk bezette bewindspersonen.

16 april 2018

Grapperhaus neigt naar gelegenheidswetgeving


De Haagse imam Fawaz Jneid heeft vrijdag bij de Raad van State zijn gebiedsverbod aangevochten. Jneid mag zich niet meer in de Schilderswijk vertonen op grond van de Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding. Daarmee willen de minister van Justitie en de burgemeester van Den Haag voorkomen dat hij bijdraagt aan de radicalisering van jonge moslims 'in een kwetsbare wijk'. Ze vinden dat ‘het verspreiden van de jihadistische boodschap van de imam het plegen van terrorisme kan bevorderen’. Jneid en zijn advocaat noemen het preventief ingrijpen van de overheid 'censuur'. Er is geen rechter aan te pas gekomen die uitspraken van de imam heeft kunnen beoordelen. Dat maakt de juridische basis voor de maatregel erg zwak. Het verbod is ook weinig effectief. Jneid bereikt de jongeren nog steeds via Facebook en moskeeën elders. Het verbod lijkt veel op een proefballonnetje van de voorstanders van een harde aanpak van radicale imams. En een poging tot het tonen van daadkracht bij de bestrijding van terrorisme van de kant van de overheid.

De landsadvocaat bestrijdt dat er sprake is van censuur en noemt het optreden van de imam 'subtiele gedragsbeïnvloeding'. De Raad van State vindt het ‘een lastige materie, met een hoog niveau van abstractie’ en doet over zes weken uitspraak.


28 maart 2018

Zoenende mannen

Het orthodox christelijke volksdeel roert zich weer eens om een overtreding van zijn zedelijke normen aan de kaak te stellen. Een reclameposter met zoenende mannen heeft de toorn opgewekt van de fundamentalistische zedeprekers. Het Reformatorische Dagblad verspreidde een folder met een petitie van 'Gezin in Gevaar', een groep die campagne voert ter bescherming van "een gezin dat bestaat uit vader, moeder en kinderen". De organisatie verzet zich tegen "de losgeslagen seksualisering en schadelijke genderideologie". De omstreden poster van Suitsupply getuigt volgens deze organisatie van een onsmakelijke campagne die kleine kinderen op straat blootstelt aan "zeer seksuele taferelen, namelijk zoenende mannen in erotische pose".

De posters met de zoenende mannen die op bushokjes hingen zijn eerder op veel plaatsen door onbekenden beklad en vernield. Het modebedrijf kwam eerder in het nieuws met ‘licht erotische reclameposters’ die enige ophef veroorzaakten. De eigenaar zou met de dood zijn bedreigd.

21 maart 2018

Nieuwe aanklachten tegen Wilders

Het reclamespotje van de PVV dat vorige week donderdag in de zendtijd voor politieke partijen is uitgezonden heeft woedende reacties opgeroepen. In van bloed druipende letters en met onheilspellende thrillermuziek op de achtergrond is het één lange waarschuwing tegen de islam. Moslimorganisaties hebben aangifte gedaan wegens haatzaaien. En er ligt ook een klacht bij de Ombudsman tegen de de NPO en het Commissariaat voor de Media. De NPO zegt geen verantwoordelijkheid te dragen voor deze uitzendingen.

Raad van Marokkaanse Moskeeën Nederland roept mensen op aangifte te doen. "Wilders gaat steeds een stapje verder. We hebben uit onze achterban veel verontruste en angstige reacties gekregen." Een woordvoerder verklaarde dat men niet alleen van het filmpje zelf is geschrokken, maar ook van het feit dat het zomaar uitgezonden kan worden in Nederland.

Wilders zoekt met zijn propaganda duidelijk de grenzen op van de wet. Hij jaagt mensen angst aan voor de islam. Maar vermijdt bewust te spreken over islamieten. In De Telegraaf zegt hij geen spijt te hebben van zijn campagnefilm. „Integendeel. Het is de waarheid. Niets tegen moslims als mensen, maar wel de tegen de islam als ideologie.” Hij weet dat godsdienstkritiek niet strafbaar is. Maar het gaat hier wel om wat meer dan een religieus dispuut. 

04 maart 2018

Palestijnen niet welkom bij de VU

Opnieuw heeft het VU-bestuur maatregelen genomen die er op duiden dat solidariteit met Palestina moeilijk ligt op de Vrije Universiteit. De VU zegde vorige week de studenten van het kraakpand De Verrekijker de wacht aan nadat de Palestijnse activiste Ramea Odeh daar een lezing had gehouden. De studenten hadden het niet overlegd met het bestuur. Het bestuur was ziedend. "We moesten door de politie worden gewaarschuwd dat het zou plaatsvinden. Bovendien konden de studenten niet garanderen dat het er niet weer stiekem iets zou gebeuren," zegt woordvoerder Wessel Agterhof. De studenten zijn gevraagd te vertrekken, maar dat zijn ze niet van plan.

Een van de studenten zegt:  "Odeh is legaal in Nederland, ze zegt niets illegaals, we zijn een platform voor de vrijheid van meningsuiting." De bijeenkomst verliep zonder problemen. Volgens het OM zijn er geen strafbare uitingen gedaan tijdens de bijeenkomst, maar de universiteit houdt voet bij stuk. "We zien dit als een grove vertrouwensbreuk en een riskante bijeenkomst."

De kwestie doet denken aan de ophef die er drie jaar geleden op de VU was toen een groep studenten wilde discussiëren over academische vrijheid en de banden van de universiteit met Israël.


11 februari 2018

De koning en de politieagent

Het ziet er naar uit dat een Kamermeerderheid het voorstel van D66 gaat volgen om het strafrechtsartikel over de majesteitsschennis af te schaffen. De christelijke partijen hebben bezwaren. Nog niet zo lang geleden moesten ze een ander anker in hun moralistisch gedachtegoed loslaten toen het verbod op godslastering werd geschrapt. De seculieren hebben echter de meerderheid en zij snoeien genadeloos in de tradities van degenen die onvoorwaardelijk trouw willen blijven aan God, Koning en Vaderland. CDA-leider Buma probeert te redden wat er te redden valt. Maar Trouw- columnist Hans Goslinga weet wat er gaat gebeuren: 'Het gehele bestel moet worden losgemaakt van de ankers die voor anachronistisch (het koningschap) of irrationeel (God) worden gehouden. Op naar een ongelaagde, rationele samenleving waarin de koning, zo plat als een dubbeltje gemaakt, louter nog linten mag doorknippen.'

De Tweede Kamer sprak afgelopen week over een initiatiefwet van D66-Kamerlid Verhoeven. Die vindt een afzonderlijk artikel over belediging van het staatshoofd niet meer van deze tijd. Ook de aparte behandeling van een buitenlands staatshoofd kan volgens hem wel geschrapt worden. Daarvoor bleek vorig jaar al brede steun te bestaan na een incident in Duitsland met de Turkse president Erdogan. Verhoeven wil nu de koning op dit punt net zo veel bescherming bieden als alle andere Nederlanders. Doorn in het oog bij veel van zijn collega's is de absurd hoge straf (max. vijf jaar) die er voor majesteitsschennis gegeven kan worden. De man die in 2010 een waxinelichthouder naar de gouden koets gooide zat twee jaar in voorarrest en kreeg uiteindelijk een straf van vijf maanden wegens majesteitsschennis.


23 januari 2018

Werknemers moeten zwijgen als hun instituut in opspraak is geraakt

De Groningse universitair docent Eelco Runia heeft zijn baan opgezegd vanwege het 'marktdenken' in zijn instituut, de bureaucratie en het gebrek aan eigen ruimte voor professionals. Een van de aanleidingen was dat hij als historicus voor een zaal met louter Nederlandse studenten in het Engels les moest geven. Zijn besluit om ontslag te nemen is ‘langzaam gegroeid’, schrijft het Dagblad van het Noorden. Op de letterenfaculteit spelen volgens hem allerlei zaken. Het ergst vindt hij de ‘chronische deprofessionalisering’. 'Er is steeds minder ruimte voor specialisering. De onderwijslast is heel hoog. Doorlopend word je onderworpen aan toetsingsmechanismen. De angst voor de visitatiecommissie op de universiteit zit heel diep.'
Het is een door velen herkend en onderschreven commentaar op de actuele situatie in onderwijsinstellingen. De controle op het werk van professionals is volledig uit de hand gelopen. En dat geldt niet alleen het onderwijs. Ook in de gezondheidszorg zijn vergelijkbare klachten te horen van met name hoog opgeleide professionals die alle ruimte voor een eigen, kreatieve invulling van hun taken ontnomen wordt en voortdurend worden lastiggevallen door functionarissen uit het management die hen met gedetailleerde regelgeving het leven zuur maken.

Ook het vrije woord moet het ontgelden. Runia heeft zijn ontslag middels een open brief in de NRC toegelicht. Hij kreeg veel instemming. Maar de Groningse universiteit verbood volgens Runia onmiddellijk werknemers en zelfs studenten hierover met de pers te praten zonder tussenkomst van voorlichtingsfunctionarissen. De belangen en de reputatie van het instituut gaan boven de vrijheid van meningsuiting van zijn werknemers.

16 januari 2018

Eert uw klokkenluider

Over klokkenluiders heb ik in de loop van de tijd op dit blog al veel geschreven, zoals hier, hier, hier en hier. Om een paar voorbeelden te noemen. Het is een treurig vervolgverhaal, gezien vanuit het oogpunt van de openbaarheid die zo wezenlijk is voor een goed functionerende democratie. Meestal verliest de klokkenluider het van machtige bazen die schending van de integriteit, fraude en ander dubieus handelen ter wille van hun positie en reputatie verborgen willen houden. "Drie op de vier klokkenluiders heeft negatieve gevolgen ondervonden als gevolg van zijn melding", schreef het Adviespunt Klokkenluiders van enkele jaren geleden. "Onder negatieve gevolgen wordt onder meer verstaan: pesten, buiten sluiten, het moeten ziekmelden, overplaatsing, demotie, het niet verlengen van een contract of ontslag."

Zoals Sheila Sitalsing in De Volkskrant schreef zijn klokkenluiders wel goed voor spannende speelfilms, maar eindigen zij in het werkelijk leven zelden als populaire types. Integendeel. Wie een misstand wil aankaarten moet er rekening houden dat je als klokkenluider veel shit over je heen krijgt en niet snel in het gelijk wordt gesteld. Uiteindelijk trekken de autoriteiten, de zittende bestuurders van instanties en bedrijven in de meeste gevallen aan het kortste eind. 

Na jarenlang soebatten in de Haagse politiek is er anderhalf jaar geleden eindelijk en beetje bescherming voor klokkenluiders geregeld. Sinds 1 juli 2016 is er een nieuwe wet en een Huis voor Klokkenluiders. Maar nauwelijks een jaar na de start van dit instituut is er al weer een crisis uitgebroken. Het Huis heeft nog geen enkel onderzoek afgerond. Er is verdeeldheid bij zowel bestuur als medewerkers, constateerde adviseur Maarten Ruys die de problemen moest onderzoeken. Bovendien ontbreekt bij de medewerkers draagvlak voor het bestuur als geheel. Ruys adviseert om een interim-bestuur verantwoordelijk te maken voor de herstart van het Huis voor Klokkenluiders 2.0. Begin deze maand is een interim-bestuurder benoemd door de minister van Binnenlandse Zaken.