Een nadere beschouwing van de onderzoeksresultaten levert geen opwekkend beeld op. Een opvallend resultaat betreft het negatieve oordeel over de uitingsvrijheid op sociale media. Minder dan een kwart van de respondenten vindt dat je op sociale media moet kunnen zeggen wat je wilt. De vraagstelling, geven de onderzoekers in een noot toe, is niet geheel duidelijk. De wet stelt immers grenzen aan uitingen. Dus de stelling 'Iedereen moet vrij zijn om te zeggen wat hij wil' moet op voorhand worden gerelativeerd. Het is onduidelijk of alle respondenten zich dit hebben gerealiseerd. Dat de context van de sociale media tot een meer uitgesproken oordeel over deze stelling leidt valt wel op. Het heeft vermoedelijk veel te maken met de vele voorbeelden van het overschrijden van fatsoensgrenzen, grof taalgebruik, vreemdelingenhaat en racisme die de laatste jaren breed zijn uitgemeten.
Wat is een belediging?
Wat verder opvalt is het makkelijke oordeel over beledigingen. Maar liefst 60% vindt dat op sociale media beledigingen zo snel mogelijk verwijderd moeten worden. Moet er dan niet eerst worden vastgesteld wanneer een uiting in strafrechtelijke zin beledigend is? Meer dan 60% meent ook dat mensen zich in Nederland te snel beledigd voelen. Ik zou wel eens willen weten of daartoe ook degenen behoren die menen dat alle beledigingen zo snel mogelijk van Twitter etc. moeten worden verwijderd. En nog meer tegenstrijdigheden: tweederde van de respondenten voelt zich zelf nooit gekwetst en 60% voelt zich ook niet geremd om een mening te uiten. Wat is hier nu het probleem? Ik zou zeggen: ondoordacht oordelen over het fenomeen beledigen. Rechters hebben het er al moeilijk genoeg mee, een makkelijk oordeel van respondenten in een opinieonderzoek brengt ons niet veel verder.
Casuïstiek demonstratievrijheid
Hoeveel waarde er aan de vrijheidsrechten wordt gegeven blijkt vaak pas in de praktijk. En als het om de vrijheid van meningsuiting en de demonstratievrijheid gaat zien we veel te vaak dat abstracte waarden heel gemakkelijk sneuvelen in de hitte van een concreet inhoudelijk conflict. Niet het vrijheidsrecht zelf, maar het politieke standpunt bepaalt in veel gevallen de tolerantie voor bepaalde uitingen. Dat blijkt het duidelijkst uit antwoorden op de vraag hoe acceptabel dan wel wenselijk bepaalde demonstraties zijn. Leraren die demonstreren voor meer loon en minder werkdruk kunnen op veel meer begrip rekenen dan demonstranten tegen politiegeweld, tegen moskeeën en islamitische scholen, of tegen Zwarte Piet. Het illegaal en eigenmachtig verhinderen van een demonstratie tegen Zwarte Piet wordt door bijna de helft van de respondenten gebillijkt, ook al heeft een grote meerderheid van de respondenten er in het algemeen, voordat ze met dit voorbeeld werden geconfronteerd, weinig begrip voor wanneer andere burgers proberen een demonstratie te verstoren.
Onderwijs
" Ondanks dat de meeste mensen onderstrepen dat iedereen vrij moet zijn om te zeggen wat men wil, kunnen inhoudelijke standpunten van invloed zijn hoe men tegen deze mensenrechten aankijkt. Er lijkt weinig ruimte te zijn voor impopulaire opvattingen en minderheidsstandpunten," luidt een van de conclusies van het onderzoek. Er valt dus nog het een en ander uit te leggen. De onderzoekers bevelen aan "kinderen deze vrijheden en de grenzen daarvan [te] leren kennen. Het gaat niet alleen om de eigen vrijheid, maar ook om die van anderen. Daarover nadenken en ermee oefenen in de veilige omgeving van een school, vormt een belangrijke basis voor het later in de praktijk brengen van deze rechten." Een investering in het onderwijs lijkt mij ook van het grootste belang. Die levert waarschijnlijk meer op dan een onderzoek naar gratuite en ondoordachte standpunten over een onderwerp dat in Nederland nog steeds veel te licht wordt opgevat.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten