Nu kennen we het omzeilen of achterhouden van de waarheid van alle politici en van alle tijden. Maar het geval Trump is toch wel wat anders in die zin dat hij openlijk en zonder enige schaamte leugens debiteert via Twitter of op persconferenties ook als de waarheid wijd en zijd bekend is dan wel eenvoudig achterhaald kan worden. Trump bluft en provoceert....en wint. Even schaamteloos als hij zijn tegenstanders en critici wegzet met botte, onbeschofte scheldpartijen, vooral tegen de pers die hem -zoals het in een liberale democratie hoort- blijft corrigeren. Maar ook scheldpartijen doen geen afbreuk aan zijn populariteit. Wat is hier aan de hand?
In het boek Falend Licht laten de Bulgaarse filosoof Ivan Krastev en de Amerikaanse politicoloog Stephen Holmes zien wat er in de afgelopen drie decennia is misgegaan nadat het einde van de Koude Oorlog de verwachting had gewekt dat de liberale democratie over de hele wereld zou zegevieren. Krastev en Holmes analyseren in hun boek naast het populisme en illiberalisme in Midden- en Oost-Europese landen zoals Hongarije, Polen, de voormalige DDR en Rusland ook de politieke cultuur in de Verenigde Staten sinds de verkiezing van president Donald Trump. Daarbij proberen ze ook een verklaring te geven waarom Trump zich leugens en scheldpartijen kan permitteren zonder zijn aanhang te verliezen.
Nauwkeurigheid en oprechtheid
Krastev en Holmes ontlenen aan de Britse filosoof Bernard Williams een tweesporenbeleid in het beoordelen van beweringen. Nauwkeurigheid is een criterium voor het beoordelen van beweringen over wat er in de wereld gebeurt. Op grond daarvan kun je zeggen dat iemand al dan niet de waarheid spreekt. Maar je kunt een uitspraak van iemand ook beoordelen op intenties en gevoelens. Dan is het criterium oprechtheid en is waarheid niet aan de orde.
Trumps fanatiekste aanhangers zijn volkomen ongevoelig voor onthullingen dat zijn verklaringen onnauwkeurig zijn omdat ze geloven dat die verklaringen oprecht zijn en daarom in diepere zin 'waar'. Trump vertelt aan de lopende band aperte leugens. Maar over één ding is hij volkomen open geweest. Alles wat hij doet, inclusief het vertellen van leugens, is bedoeld om er voor te zorgen dat hij 'wint'. (Falend licht, p. 224-225)En winnen is waarom het gaat bij zijn aanhang. Trump is voor veel kiezers de enige authentieke kandidaat die 'zegt waar het op staat' en die oprechte gevoelens laat zien die zijn kiezers met hem delen. Gevoelens zijn al decennia lang het enige baken waarop de massamedia varen. Waarheid, nauwkeurigheid, nuance en redelijkheid hebben het al lang verloren. Trump speelt misschien een vuil spel, maar hij doet dat openlijk en onverbloemd in tegenstelling tot zijn voorgangers en concurrenten die altijd de schijn hebben opgehouden. En juist daarom verliest de oude politiek.
Een diepgeworteld communicatieprobleem
Je kunt je blind staren op het succes van Trump, Orbán, Salvini en andere populisten. Maar ik zou het beeld wat willen verbreden: hun succes is ook een gevolg van het falen van de concurrenten. Als authenticiteit en oprechtheid zo zwaar wegen in kringen die gevoelig zijn voor de verleiding van populisten dan is een hartgrondige afkeer van het gros van onze politici wel begrijpelijk. Het is een deel van de politieke cultuur dat maar niet wil veranderen: het omfloerste taalgebruik, de nietszeggende verklaringen, het eindeloze gedraai, communicatie die als enige doel heeft beschadiging van reputaties te voorkomen. En alles bij elkaar resulteert dat in het gevoel van kiezers dat ze niet serieus worden genomen. De boosheid die burgers voelen over wat er in de wereld, in hun wereld, gebeurt zien we zelden gespiegeld in de reacties van het overgrote merendeel van hun vertegenwoordigers. Dat schept afstand, dat geeft het gevoel dat politici niet 'van ons' zijn, terwijl ze dat wel pretenderen, overeenkomstig de heersende opvattingen van democratie. En van die mismatch maken de populisten handig gebruik.
Als er één ding is dat een herstel van het vertrouwen in onze volksvertegenwoordigers kan bevorderen is het volgens mij een andere manier van communiceren. Met alle begrip voor de complexiteit van allerlei politieke kwesties kan ik niet begrijpen dat politici zich zo vaak zo verhuld, omstandig en tegelijk nietszeggend uitlaten over hun standpunten en voornemens. Volgens mij moeten ze hun spindocters ontslaan en een intensieve cursus direct, authentiek en oprecht communiceren gaan volgen om weer echt contact met hun kiezers te krijgen. Niet om Trumps voorbeeld te volgen, maar om gewoon te laten zien wie zij zelf zijn en wat ze voor ons willen doen. Met alle respect voor de waarheid, de feiten en de redelijkheid in het debat. Dat lijkt me het beste antwoord op de leugens en scheldpartijen van hun valse concurrenten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten