De Erasmus Universiteit heeft vorige maand de lezing van de Frans-Israëlische socioloog Eva Illouz afgezegd. Het voelde 'niet comfortabel' volgens een meerderheid van het organiserende team. Illouz is als hoogleraar sociologie verbonden aan de Hebrew University in Jeruzalem en de École des hautes études en sciences sociales (EHESS) in Parijs. De Erasmus Universiteit had eerder de banden met de universiteit in Jeruzalem verbroken. Maar een individueel bezoek van een academicus is niet in strijd met de richtlijnen inzake relaties met de universiteit. Toch schrapte de organisatie de lezing van Illouz 'over romantische liefde en het kapitalisme', haar onderzoeksterrein.
Eva Illouz is een als links bekend staande wetenschapper. Begin dit jaar werd haar in Israël een belangrijke prijs afgenomen vanwege vermeende 'vijandigheid' jegens haar land. Ze had een petitie ondertekend voor een onderzoek naar mogelijke oorlogsmisdaden van het Israëlische leger. In een interview door Bas Heijne in de NRC beklaagt Illouz zich nu over de afzegging door de Rotterdamse universiteit. Die ervaart ze als bijzonder pijnlijk. 'Als een rechtse Israëlische minister mij een prijs afneemt, is dat
vanwege mijn mening, Maar bij het afzeggen van mijn lezing ging het niet
om wat ik vind, maar puur om wat ik was, een Israëliër.' Dat laatste blijkt niet duidelijk uit de berichtgeving. De afzeggers hebben geen toelichting gegeven op hun ongemakkelijke gevoelens.
Pijnlijk is het in elk geval wel, en dan vooral gezien het onderwerp waarover Illouz in Rotterdam zou komen spreken. Ze heeft een boek geschreven over de hedendaagse omgang met gevoelens onder de titel Explosieve moderniteit - hoe emoties onze tijd bepalen. Ook in het publieke debat. Illouz wijt die ongemakkelijke gevoelens die tot de afzegging van haar lezing hebben geleid met name aan een door emoties 'verziekte sfeer in het publieke domein'.
In haar boek legt Illouz een verband tussen de omgang met emoties en typische kenmerken van onze maatschappij.Terwijl mensen in het verleden emoties in onderlinge relaties tot op zekere hoogte wisten te onderdrukken laten we ze nu steeds meer volledig los. Het niet uitkomen voor je gevoelens wordt nu vaker veroordeeld. En in het huidige type democratische samenleving kan de belofte van gelijkwaardigheid al snel gevoelens van gekrenktheid en rancune oproepen als die niet wordt ingelost. En gevoelens van afgunst. ‘Democratie wakkert de dorst naar gelijkheid aan, waardoor de ongelijke
verdeling van rijkdommen niet alleen dubieus wordt, maar een afgunst
oproept die een beslissende vraag stelt: en ik dan?’ Het ressentiment waar de populisten misbruik van maken. Afgunst past ook in de consumptiecultuur die mensen motiveert ‘om
spaargeld te verruilen voor artikelen waarmee ze mensen die hoger op de
maatschappelijke ladder stonden konden imiteren’. De onvervulde belofte van een democratische moderniteit, schrijft Illouz in een essay in De Groene, is een woede die kookt ‘in het hart’.
Woede, afgunst, rancune: het zijn gevoelens die mensen kunnen verleiden tot steun aan extreem rechts. Hoezeer ook de huidige politiek en economie deze gevoelens kan oproepen, ze zijn nog steeds niet dominant. Nog niet. Ondanks het overwicht van gevoelens in de media en in het publieke debat is een meerderheid nog wel bereid het verstand te laten werken. Maar de waarschuwing van Eva Illouz voor de explosiviteit van negatieve emoties kan juist vanwege de risico's die de democratie in deze tijd loopt niet vaak genoeg gehoord worden. En daarom is het jammer dat zij haar verhaal niet heeft kunnen houden in Rotterdam.
[foto: Erasmusbeeld van Hendrick de Keyser Wikipedia]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten