02 november 2014

Snelcensuur voor nazaten van Van Gogh

Precies tien jaar geleden werd Theo Van Gogh vermoord. Het was de tweede moord in Nederland in korte tijd die de vrijheid van meningsuiting indringend aan de orde stelde. Van Gogh's provocerende uitlatingen gingen sommigen veel te ver, anderen zweren nog steeds bij zijn recht om grove beledigingen te uiten. Omdat het recht op een vrije meningsuiting niet beperkt mag worden door fatsoensnormen. Daar ben ik het wel mee eens, maar ik heb niet het idee dat Van Gogh er in geslaagd is dat besef te laten doordringen. Het effect van zijn optreden  was eerder averechts. Hij was een akelige schreeuwlelijk, die veel te veel negatieve aandacht kreeg. Na een schier eindeloze procesgang werd hij wegens antisemitisme veroordeeld. Veel van zijn pijnlijke uitspraken werden getypeerd als 'op de rand' . Maar dat was dan ook precies zijn bedoeling. Na de moord werden cabaretiers, die traditioneel veel mogen zeggen, voorzichtiger, op z'n  minst voor een tijdje. In 2005 schreef Geert Mak het pamflet "Gedoemd tot kwetsbaarheid" , waarin hij probeerde een dam op te werpen "tegen opzwepende kretologie, handel in angst en de halve waarheden die zich na 2/11 als een virus in het maatschappelijke debat verspreidden." Hij werd weggehoond, maar publieke figuren hebben zich, op de bekende uitzondering na, sinds Van Gogh niet meer zo provocerend uitgelaten.

De geest van de provocateur Van Gogh waart nog wel steeds rond op de vele websites waar boze 'reaguurders' hun gal kunnen spuwen op alles en iedereen. Gisteren schreef de ombudsvrouw van de Volkskrant over deze nazaten van Van Gogh, zonder overigens zijn naam te noemen: " Reageerders op de site voelen zich slachtoffer van censuur."



De klagers die zich tot ombudsvrouw Annieke Kranenberg hebben gewend gaan er van uit dat de redactie van de Volkskrant hen het woord heeft ontnomen. Dat blijkt niet het geval. De Volkskrant heeft evenals andere kranten een apart bedrijf ingehuurd om de reactiesites te 'modereren' "omdat het te duur is hiervoor journalisten in te schakelen. Dagelijks verwerkt het bedrijf circa duizend reacties voor de Volkskrantsite, zegt de directrice. Gemiddeld wordt zo'n 25 procent niet doorgelaten. Bij gepolitiseerde onderwerpen (Gaza, IS, Wilders, Zwarte Piet) is dat zo'n 40 procent." De huisregels die deze niet-journalisten hanteren zijn: "wees beleefd, geef argumenten, probeer iets nieuws te zeggen, schrijf een begrijpelijke tekst in goed Nederlands, scheld niet, gebruik geen schuttingtaal, maak u ook niet schuldig aan digitaal schreeuwen (overmatig gebruik van kapitale letters, vraag- en uitroeptekens), discrimineer en generaliseer niet." Veel fatsoensnormen dus. Of er ook aangifte gedaan wordt van mogelijke strafbare feiten wordt uit het verhaal van de ombudsvrouw niet duidelijk.

Om het allemaal betaalbaar te houden kunnen de medewerkers van het bedrijf in kwestie, Noviafacts, (ben benieuwd wie er voor in aanmerking komen) natuurlijk niet eindeloos nadenken en overleggen. "Een rechter kan weken nadenken over de vraag of een uiting discriminerend is, een moderator moet dat al lezend binnen enkele seconden beslissen. Niet zo vreemd dat de nuance verloren gaat," schrijft Kranenberg. Ze verwerken 300 reacties in een uur van verschillende kranten. Er is geen enkele band met de redacties van die kranten die naar ik aanneem toch niet alle dezelfde opvattingen hebben over een fatsoenlijk debat.

Dat de redacties niet continu lastig gevallen willen worden door het geschreeuw en gescheld dat hen dagelijks ten deel valt, vaak van de kant van een zeer kleine groep van dezelfde reaguurders, kan ik me goed voorstellen. Maar het is jammer dat de redactie nu volledig de handen aftrekt van dit contact met de lezers. Met de puur bedrijfsmatige aanpak van het modereren is het debat over het grenzen stellen, toch niet onbelangrijk voor een krant, helaas verdwenen achter de muren van een ICT-dienstverlener.

Geen opmerkingen: