Vrije meningsuiting: een klap voor Israël

Minister Koenders van Buitenlandse Zaken heeft vorige week verklaard dat oproepen tot boycot van Israëlische producten, desinvesteren of sancties (BDS) binnen het recht op vrije meningsuiting vallen. "Uitlatingen of bijeenkomsten betreffende BDS worden beschermd door de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vergadering, zoals onder meer vervat in de Nederlandse Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens", schreef de minister in antwoord op Kamervragen van Rik Grashof (GroenLinks). Een 'open deur' vindt de Nederlandse organisatie DocP die hier de campagne voert. Maar helaas niet meer zo vanzelfsprekend sinds Israëls kruistocht tegen de BDS-beweging al tot een verbod heeft geleid in Engeland, Frankrijk, Canada en de Verenigde Staten. Israël voert een geweldige druk uit op bevriende landen om de BDS-campagne te verbieden. Ook in de Tweede Kamer blijkt men daar gevoelig voor bij partijen als VVD, SGP, CU en PVV.
In Europa ging Zweden ons land voor met de weigering tegemoet te komen aan Israëls eisen. Vandaag sloot Ierland zich als derde land daarbij aan. In België is men er nog niet uit. In een petitie wordt de koppeling tussen de Israël-boycotcampagne en het “virus van het antisemitisme” ten stelligste afgewezen.

Het Nederlandse standpunt was volgens de Jerusalem Post a huge blow to Israel.Israël meent dat de BDS-campagne gericht is op het vernietigen van de staat Israël en daarom verboden zou moeten worden. In juli 2011 heeft het Israëlische parlement de zogenaamde Anti-Boycot wet aangenomen, die het mogelijk maakt om een civiele procedure te starten tegen hen die oproepen tot een boycot van Israël of Israëlische nederzettingen in bezet gebied. De oprichter van de wereldwijde BDS-campagne, de Palestijn Omar Barghouti, mag zijn land niet verlaten. De Israëlische minister voor inlichtingendiensten Yisrael Katz (Likud) riep op tot een “targeted civil elimination” van BDS-campagneleiders met hulp van de Mossad. Het is niet duidelijk of deze dreiging ook betrekking heeft op campagnevoerders in andere landen.

De vrijheid om een politieke campagne te voeren is niet overal gegarandeerd, ook niet op plaatsen waar men trouw zweert aan de democratie. Maar ook campagnevoerders kunnen niet altijd voldoende respect opbrengen voor de uitingsvrijheid. 

Preventieve censuur in Nederland

Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft vandaag twee moties aangenomen die ernstige twijfel oproepen over de trouw van deze Kamerleden aan de Nederlandse Grondwet. Beide moties waren ingediend door de Kamerleden Tellegen (VVD), Bisschop (SGP), Bontes en Van Toorenburg (CDA). De eerste gaat over het opstellen van een lijst van haatpredikers binnen Europa. De tweede gaat over het bestraffen van iedereen die haatpredikers uitnodigt of een podium biedt. In beide gevallen is het een uitspraak die bij de regering aandringt op het mogelijk maken van preventieve censuur. De lijst haatpredikers zou het mogelijk moeten maken bepaalde personen op voorhand te verbieden in Nederland het woord te voeren. De sanctionering van een podium voor haatpredikers maakt het voor moskeebesturen, media en journalisten niet langer mogelijk om in alle vrijheid een imam uit te nodigen of aan het woord te laten.

De moties horen bij de Tijdelijke Wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding die de Tweede Kamer vandaag heeft aangenomen. Hiermee kan op grond van gedragingen die in verband kunnen worden gebracht met terroristische activiteiten of de ondersteuning daarvan een meldplicht, gebiedsverbod of een contactverbod worden opgelegd. De Eerste Kamer moet er nog over oordelen. Dat zal ook moeten gebeuren als de regering met een wetswijziging tegemoet zou komen aan bovengenoemde moties, wat ze hopelijk zal nalaten. Al was het maar omdat het erg moeilijk is om een sluitende definitie te geven van haatprediker zonder zich vergaand te bemoeien met theologie of uitleg van religieuze geschriften. Waar de overheid zich niet mee hoort te bemoeien.

F* de koning

De Turkse president Erdogan heeft de Nederlandse regering indirect overgehaald de Nederlandse wet aan te passen. Hij maakte zich druk over een Duitse komiek die hem zou hebben beledigd. Daarop ontspon zich ook in Nederland een discussie over de vrijheid van meningsuiting ten aanzien van buitenlandse staatshoofden. De Nederlandse regering besloot in een ongekend snelle reactie een oud wetsartikel dat de belediging van buitenlandse staatshoofden strafbaar stelt in te trekken. 'Humor, satire, spot en belediging horen bij onze open en vrije samenleving', aldus VVD-Kamerlid Taverne. Collega's van de SP, PVV en PvdA zijn het met hem eens. 'Iedereen die zich beledigd voelt, mag aangifte doen. Een apart haakje voor staatshoofden is helemaal niet nodig. We mogen onze eigen premier beledigen, dus waarom die van een ander land niet', aldus Ronald van Raak (SP). Hij vergat even dat het hier om een wetsartikel gaat over een staatshoofd en niet over een politicus als regeringsleider.

Dat een staatshoofd wel een aparte behandeling kan krijgen bleek toen D66 voorstelde om nu meteen ook maar de strafbaarheid van de majesteitsschennis af te schaffen. Volgens het kabinet is dat echter niet eenvoudig, want ons Nederlandse staatshoofd kan zichzelf niet verdedigen. Daarmee kwamen Rutte en van der Steur gemakkelijk weg van een kwestie die meer verdeeldheid zou kunnen oproepen dan het opheffen van het verbod van belediging van buitenlandse staatshoofden.

Staat wil eigen beeldvorming bepalen

De persvrijheid bestaat nog in Nederland. Vandaag oordeelde de rechter dat de Dienst Justitiële Inrichtingen niets te zeggen heeft over de selectie van foto's van een detentiecentrum voor vreemdelingen. De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) eiste inspraak in de fotokeuze- en context voor publicatie van de foto’s die fotograaf Robert Glas maakte in een detentiecentrum voor vreemdelingen. Hij maakte foto’s van isoleercellen en luchtkooien, waar geïsoleerde gedetineerden één uur per etmaal worden “gelucht”. De fotograaf schoot geen afbeeldingen van mensen. Zijn foto's zijn gepubliceerd in Vrij Nederland.

Volgens de rechter is de eis van de Dienst om zeggenschap te krijgen over de selectie van foto's een onrechtmatige inperking van de vrijheid van meningsuiting waar geen gegronde reden voor is, zoals bijvoorbeeld privacyschending.In december was de staat ook al veroordeeld vanwege het schenden van zowel de Grondwet als het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens door contractuele voorwaarden op te leggen voor het verspreiden van foto’s van detentiecentra. Dat zou neerkomen op preventieve censuur en dat is verboden volgens de Grondwet en het Europese Verdrag.

Een omstreden tweet

In de marge van aanslagen zoals vorige week in Brussel vinden we ook altijd weer berichtjes over inperking van de vrijheid van meningsuiting. Een inwoner van Breda kreeg bezoek van drie politieagenten. Aanleiding was zijn reactie op het niet bevestigde bericht dat kinderen in een Belgische school geapplaudiseerd hadden voor de aanslagen. "Hoe geef je nog les als er in je klas door moslimkinderen geapplaudisseerd wordt?" twitterde hij. Het is tekenend voor het heersende klimaat in Nederland dat velen dachten dat hij zelf zoiets inderdaad had meegemaakt. Ook de politieagenten verkeerden in die veronderstelling en gingen er op af. De man bleek helemaal geen onderwijzer te zijn. Hij kreeg wel een waarschuwing. Ze hebben hem geen tweetverbod opgelegd, aldus BN De Stem, maar wel gezegd: doe dit nou niet, want het lijkt er nu op of jij die leraar bent. Dat kan reacties uitlokken.

De productie van angst en hoop

Onlangs zag ik een interview met Angela Merkel op de Duitse televisie. Ze werd uitgebreid ondervraagd over de vluchtelingenproblematiek. De Duitsers nemen er de tijd voor. Zo'n interview kan gauw een half uur duren. Maar de interviewster had wel veel hinderlijk eenzijdige vragen. Ze gingen uitsluitend over de toekomst die we nog niet kennen. Hoeveel vluchtelingen kan Duitsland nog opnemen? Hoeveel steun verwacht u te houden bij de volgende verkiezingen? Wat gaat u doen als u minder steun krijgt? Wat gaat u doen als de oppositie in uw eigen partij toeneemt? Wat doet u als u alleen komt te staan in Europa? Enzovoort. Merkel werd voortdurend uitgedaagd te speculeren. Ze slaagde er met een bewonderenswaardige variatie in woordkeuze in deze uitdaging te omzeilen. Maar ik vond het tenenkrommend. Wat schiet de burger op met een politicus in de rol van orakel?

Ineens hoorde ik het overal in de media. Op radio 1, bij Nieuwsuur, in alle media is die voortdurende aandrang te horen van de presentatoren en de reporters om te speculeren. Waar gaat dit heen? Wat zal hij doen? Wat verwacht jij? Wanneer is dit afgelopen? Wie gaat er winnen? Hoe gaat dit verder? Het lijkt er op alsof we alleen nog maar vooruit mogen kijken. Aan de hand van de glazen bol van de 'duidende' journalist. De nieuwsmedia leveren als het om politiek gaat steeds minder informatie en worden steeds meer producenten van verwachtingen.

Apple en de vrijheid van meningsuiting

In de Verenigde Staten is een dispuut gaande over de weigering van Apple om mee te werken aan een onderzoek van de FBI. De FBI wil de smartphone kraken van een van de daders van de terroristische aanslag in de Amerikaanse stad San Bernardino. Apple zou daarvoor een 'hacktool' moeten maken om de iPhone te ontsleutelen. Dit druist in tegen de vrijheid van meningsuiting, vinden de advocaten van de techgigant volgens een anonieme bron. Het zou vergelijkbaar zijn met de overheid die een journalist dwingt een bepaald artikel te schrijven, vinden ze.

Volgens andere bronnen zou de overheid Apple ook in een aantal andere zaken willen dwingen een telefoon open te breken. Daarmee lijkt een gevaarlijk precedent geschapen te worden waarmee de overheid gemakkelijk inbreuk kan maken op de privacy van de burgers. Google, Twitter, Facebook en WhatsApp vinden het niet wenselijk dat er achterdeuren voor de overheid in software worden gebouwd. Maar Microsoft-directeur is het eens met de FBI. Volgens Gates is er geen sprake van een ‘gevaarlijk precedent’, zoals Apple en andere technologiebedrijven stellen. De eis van de FBI is volgens Gates juist heel specifiek.

Scheldpartijen tegen politici

Minister Asscher reageerde deze week voor één keer op de scheldpartijen die hem via de sociale media ten deel vallen,  waarin niet zelden wordt verwezen naar zijn Joodse achtergrond. Asscher zet een aantal van zijn critici op Facebook te kijk en geeft aan het eind van zijn verhaal nog een tip:  'Mag ik jullie voorzichtig aanraden voor de volgende keer dat je zo'n reactie plaatst de tweet of post eerst even aan je moeder te laten zien? Of aan je dochter, for that matter? Als zij het ook een goed idee vindt, vooral plaatsen. Blijf er niet mee rondlopen.' Inmiddels heeft een van de belaagden, een jonge PVV-fan die zich boos maakte om Asscher's standpunt in de zwartepietendiscussie, zijn excuses gemaakt.

De actie van Asscher kreeg even de aandacht deze week. Maar het schelden op politici gaat natuurlijk gewoon door. In Trouw schrijft Nelleke Noordervliet vandaag dat we allemaal wat zachter zouden moeten gaan praten. De schreeuwers die klagen dat "ze niet luisteren" zijn zelf doof. Ze zijn niet in staat het democratische spel van geven en nemen te spelen. "Ze roepen zo hard dat er geen tegengeluid kan doordringen. Daardoor verstoren ze moedwillig het democratische proces."

Openbare orde

De politie in Spijkenisse heeft zaterdag tien vrouwen opgepakt die demonstreerden tegen Wilders. Wilders deelde 'verzetsspray' uit waarmee vrouwen zich zouden kunnen verdedigen tegen aanvallen van ''islamitische testosteronbommen'', zoals hij jonge mannelijke vluchtelingen tegenwoordig noemt. De vrouwen riepen  "Wilders racist, geen feminist". De betogers kregen op hun beurt boze reacties van enkele omstanders. "Jullie willen verkracht worden'', schreeuwde een man.


De vrouwen zijn opgepakt wegens verstoring van de openbare orde. Ze hadden geen vergunning voor een demonstratie aangevraagd. Een van de vrouwen weigerde zich te identificeren en moest daarom de nacht in de cel doorbrengen. Haar advocaat bestrijdt de rechtmatigheid van de aanhoudingen omdat er geen sprake was van rellen. D66 en GroenLinks stellen Kamervragen.

Ik zou hier waarschijnlijk niet over hebben geschreven als ik toevallig dit weekeinde niet weer eens het verhaal van de Februaristaking in 1941 had gelezen.

Loyaal aan de baas

Uitkeringsinstantie UWV probeert te voorkomen dat zijn werknemers misstanden naar buiten brengen. Het laatste nummer van het personeelsblad is geheel gewijd aan het onderwerp loyaliteit. De boodschap in het blad is duidelijk: bespreek kritiek intern, los de problemen binnenshuis op.
Het UWV wordt al jaren geplaagd door schandalen. Er loopt een langdurig conflict met bedrijfsartsen, er is een falend ICT-systeem en het ministerie doet onderzoek naar de oorzaken van achterstanden bij de beoordeling van uitkeringen. De organisatie wordt overspoeld door klachten van cliënten. Even googelen en je vindt regelmatig nieuwe berichten over problemen (afgelopen week bijvoorbeeld hier, hier en hier).

Maar de werknemers moeten hun mond houden. Ze worden zelfs bedreigd. Met de media praten kan negatieve gevolgen hebben volgens de personeelskrant van het UWV. Als voorbeeld wordt Ad Bos genoemd die de bouwfraude aan het licht bracht. "Hij eindigde berooid in een caravan", stelt het blad, en vervolgt: "Sommige klokkenluiders krijgen een demotie, anderen worden ontslagen of door collega's met de nek aangekeken."

Geen nieuws

Op kerstavond was het belangrijkste nieuws op radio 1 de opschorting van de uitbetaling van tegoedbonnen bij V&D. Die bonnen zaten in kerstpakketten, onder andere van de Universiteit Twenthe. Teleurgestelde medewerkers werden voor de microfoon geïnterviewd. De leverancier van de kerstpakketten mocht verklaren dat ze druk bezig waren een oplossing te vinden. Verder geen nieuws. Het journaal van 8 uur opende met kerkgangers die aan de kerkdeur werden ondervraagd over de betekenis van het kerstfeest vandaag de dag. De antwoorden bevatten alle bekende clichees. Daarna volgden filmpjes van kerst in andere landen met onder meer surfende kerstmannen in Australië. Verder ging het over shoppen, de drukte in de supermarkten en de overbelasting van de pinautomaten. En natuurlijk over het warme weer. Het belangrijkste nieuws is altijd het weer, na de files dan.

Het nieuws als venster op de wereld bestaat niet meer. Het is een venster op de huiskamer van de gemiddelde Nederlander met zijn gevoelens, denkbeelden, angsten en zorgen. Het is niet meer de Verrekijker, het Jeugdjournaal uit de jaren vijftig. Het is meer een spiegel geworden van de familie Doorsnee.

Geen 'free speech' voor Palestijnse activisten

In de Verenigde Staten publiceerde de organisatie voor burgerrechten Center for Constitutional Rights met Palestine Legal, een groep juristen, het rapport The Palestine Exception to free speech: a movement under attack in the US. Het rapport gaat over talrijke incidenten in de Verenigde Staten waarbij activisten voor de Palestijnse zaak gehinderd werden in hun vrije meningsuiting. De incidenten spelen vooral op universiteiten en kunnen in veel gevallen ook gezien worden als inbreuk op de academische vrijheid. Een zaak die afgelopen jaar veel publiciteit trok was de weigering van de Universiteit van Illinois om Steven Salaita aan te stellen nadat er klachten waren binnengekomen over tweets die hij had verstuurd over de Gaza-oorlog in 2014. Salaita begon een proces. In november veroordeelde de rechtbank de universiteit tot een schadevergoeding, maar zijn benoeming is niet doorgegaan.
The Palestine Exception documenteerde tussen januari 2014 en juni van dit jaar 300 incidenten,  merendeels gericht tegen studenten en docenten. Het gaat om ontslagen, het verbieden van protestbijeenkomsten en culturele evenementen, dreigementen en verdachtmakingen tegen de organisatoren van bijeenkomsten, scheldpartijen via de sociale media en bureaucratische tegenwerking van Palestijnse politieke groepen. Recentelijk kwam Palestine Legal succesvol in actie tegen het verwijderen van de Palestijnse vlag van het campusterrein.

Achter de incidenten zit een machtige en rijke Israël-lobby die ook door rechtse, streng christelijke groepen wordt ondersteund. Zij hebben het vooral gemunt op de aan kracht en invloed winnende beweging voor Boycot, Divestment' and Sanctions  (BDS). Het lukt niet altijd om de vrije meningsuiting te belemmeren, maar met beschuldigingen van 'antisemitisme' en 'terrorisme' kun je in de VS net als in Europa bij de autoriteiten en het grote publiek proberen de sympathie voor de Israëlische kant van het conflict te winnen.

Ik vroeg me af in hoeverre Palestijnse activisten in Nederland ook worden gehinderd in het verspreiden van hun boodschap.

Klimaatverandering in de media

De hoofdredacteur van Elsevier Arendo Joustra maakt zich druk over de dagelijkse berichtgeving van de gezamenlijke omroepen over de Mijlpalen voor Parijs. Voorafgaand aan de belangrijke VN-klimaattop in Parijs (van 30 november tot en met 11 december 2015) wandelt een groep klimaatactivisten vanuit Utrecht naar de Franse hoofdstad. Elke dag wordt een mijlpaal geslagen door een deskundige, een wetenschapper of een ondernemer, die iets te vertellen heeft over de manier waarop we de klimaatverandering kunnen aanpakken. De NPO doet elke dag direct na Nieuwsuur verslag. Het zijn positieve verhaaltjes die het draagvlak voor maatregelen tegen de CO2 uitstoot moeten vergroten. 
Arendo Joustra vindt het "met belastinggeld gefinancierde actiejournalistiek", nee veel erger: "vulgaire agitprop". Hij verwijst daarbij dreigend naar methoden die de sovjets vroeger hebben ingezet "om de Russische bevolking te injecteren met de communistische ideologie. Waarbij de agitatie was bedoeld om mensen emotioneel over de streep te trekken en de propaganda de geest moest hersenspoelen." En zoiets doet de publieke omroep nu met "ons belastinggeld". Overdrijven is ook een kunst.

De reputatiemanager bepaalt het nieuws

De verhouding tussen de pers en de overheid is altijd spannend geweest. Openbaarheid blijft een lastig onderwerp voor regeringen en gemeentebesturen. Openheid en transparantie zijn buzz-woorden maar de praktijk laat veel te wensen over. Nieuwe wetgeving laat al jaren op zich wachten.

Onlangs las ik een beschouwing over journalistiek in de jaren vijftig van Paul Koedijk*. Het beeld dat hij schetst geeft te denken over de tegenwoordige tijd. Op het eerste gezicht lijkt het een totaal andere wereld. Wat zestig jaar geleden geheim was moest geheim blijven totdat de minister zei dat er over gesproken kon worden. En wat de minister wel kwijt wilde moest bij voorbaat letterlijk en zo uitgebreid mogelijk geciteerd worden. Over minister-president Drees (foto) schreef een kritische journalist in die tijd: "[Men ontkomt] niet aan de indruk dat dr. Drees alle kranten het liefst zou zien als voorlichtingsorganen." Voorlichting en p.r., dus communicatie die door de overheid zelf wordt geregisseerd, bloeide op in de jaren vijftig. De pers dreigde geplet te worden  "tussen de hamer en het aambeeld van de geheimzinnigheid en de voorlichting" schrijft Koedijk over deze periode. Of veel journalisten dat toen ook zo gevoeld zullen hebben is de vraag, want hij laat ook zien dat de meeste kranten bijzonder coöperatief waren met hun in politiek opzicht verwante ministers. De journalisten van de grote media verschilden in hun wereldbeeld ook niet zo veel van de politici van verschillende brede coalities na de oorlog. Ze toonden de lezer, luisteraar en kijker een tamelijk eensgezinde interpretatie van het algemeen belang min of meer conform de geest waarin de regering het volk toesprak.

Dat was toen. Maar ik vraag me nu af: is dat eigenlijk wel veranderd?

Verboden ideologie

In de recensie van het boek "1000 stokslagen voor de vrijheid" van de Saoedische blogger Raif Badawi schreef ik over de hypocrisie van westerse staten en bedrijven die liberale waarden zeggen te omarmen maar tegelijkertijd het wrede Saoedische regime op alle mogelijke manieren blijven steunen.

"De bilaterale goederenhandel tussen Nederland en Saoedi-Arabië bedroeg vorig jaar 6 miljard. Eind 2013 hadden Nederlandse bedrijven in het land totaal 1,6 miljard geïnvesteerd. Als Wilders een scheet laat moet de minister in Riad op bezoek gaan om de gemoederen te sussen. Duizend stokslagen hebben nog geen liberaal in beweging gebracht.

Vervelende reaguurders

Vroeger, vòòr het internettijdperk, vond het publieke debat plaats in cafézaaltjes waar politieke partijen en andere organisaties iedereen uitnodigden om te discussiëren over een actueel onderwerp. Ik heb er in de afgelopen tientallen jaren heel wat gezien. En altijd waren er wel mensen die irriteerden met stokpaardjes, veel te lange verhalen, opmerkingen die volledig buiten de orde waren, stompzinnigheid, onterechte aanvallen op personen, gescheld etc. De serieus belangstellende meerderheid in de zaal was dan afhankelijk van een voorzitter die de orde goed wist te bewaken en er voor zorgde dat de discussie niet werd gekaapt door onheuse, onzinnige en, zoals we het nu noemen "off-topic" bijdragen, zonder iemand op brute wijze de mond te snoeren. Een openbaar debat verdiende een ordelijk verloop, maar mensen uitsluiten of verwijderen hoorde bij een ouderwetse regentencultuur die we na de jaren zestig achter ons hadden gelaten. Ik herinner me uit die tijd debatten ('teach ins') waar het principe dat iedereen aan het woord moest kunnen komen heel ver doorgevoerd werd.

De onbegrepen vrijheid van meningsuiting

Onder de titel 'Vrijheid van meningsuiting voor beginners' laat Renzo Verwer zien dat er nog veel onbegrip bestaat over de waarde van het vrije woord in een democratische samenleving. De vrijheid van meningsuiting is in ons land vanzelfsprekend. Iedereen is er voor, als je er naar vraagt. Maar in de praktijk van het publieke debat blijkt maar al te vaak dat veel mensen niet begrijpen waar het werkelijk om gaat. Iedereen eist voor zichzelf het recht op om te zeggen wat hij wil, maar velen onthouden niet zelden anderen het recht om dat ook te doen. In het publieke debat meet iedereen met twee maten, volgens Meindert Fennema op de achterflap van het boek: een voor zichzelf en een voor de tegenstander. Je mag niet schelden, niet beledigen, geen haat zaaien, geen vergelijking maken met Hitler, je moet fatsoenlijk blijven, terughoudend zijn, en ga zo maar door. Verwer maakt zich in zijn boek kwaad over het feit dat we deze vrijheid zo weinig serieus nemen. Dat er altijd een 'maar' is als iemand verklaart voorstander van de vrijheid van meningsuiting te zijn.

Een intolerante overheid

De Nederlandse overheid dringt er bij nieuwkomers op aan zich aan te passen aan "de Nederlandse cultuur". "Zorg dat je er bij hoort" is de leuze die bijvoorbeeld de integratienota 2007-2011 (van minister Ella Vogelaar, PvdA) tot uitgangspunt neemt. Deze trend is sindsdien alleen nog maar verder versterkt. En daarbij wordt een beeld geschapen van een duidelijk afgebakende, homogene cultuur. Het inburgeringsmateriaal  voor de toets Kennis Nederlandse Samenleving suggereert dat "de Nederlandse cultuur" waaraan immigranten zich moeten aanpassen uit een nogal vastomschreven stel waarden en gewoontes bestaat.

De overheid erkent niet langer de vanzelfsprekende vrijheid van immigranten om vorm te geven aan de eigen culturele en religieuze identiteit, zegt psycholoog en filosoof Renée Wagenvoorde. Zij promoveert morgen op een proefschrift over de beperkte opvatting van burgerschap van de Nederlandse overheid. De overheid verplicht alle nieuwkomers min of meer zich Nederlander te voelen en zich als zodanig te gedragen. Dat betekent onder meer het accepteren van een vrije seksuele moraal, de gelijkheid van man en vrouw en homoseksuele relaties. Dat zijn elementen van de dominante moraal die echter ook door autochtone minderheden niet zomaar worden onderschreven. In feite hanteert de overheid een dubbel stel maatstaven. Van immigranten wordt meer verwacht dan van autochtone minderheden.

De angst van de VVD

De VVD heeft de presentatie van een biografische schets van partijcoryfee Haya Van Someren-Downer afgeblazen. Mark Rutte zou zaterdag 5 september tijdens een feestelijke bijeenkomst van de stichting Haya van Someren, het opleidingsinstituut van de partij, het eerste exemplaar overhandigen aan de zoon van de in 1980 overleden politica. De zoon heeft te kennen gegeven dat hij er bezwaar tegen heeft dat schrijfster Alies Pegtel in zijn ogen veel te veel aandacht heeft besteed aan het NSB-gezin waarin zijn moeder opgroeide.

Pegtel, die het boek in opdracht van de Haya van Someren stichting schreef werd naar eigen zeggen onder druk gezet door de voorzitter, tevens lid van het hoofdbestuur van de VVD Marianne Schuurmans-Wijdeven. Zij zou hebben gezegd 'dat dit verleden niet onder VVD-vlag naar buiten kan' en 'dat het anders moet'. Volgens mevrouw Schuurmans gaat het alleen om de aanbieding van het boek. Je kunt een boek niet aan iemand aanbieden die van tevoren heeft aangegeven er moeite mee te hebben, zei ze voor Radio 1.  Ze had Pegtel wel aanpassing in overweging gegeven. Als ze het boek zo zou laten dan zou het niet volgens plan worden aangeboden. De VVD zal het boek gewoon wel afnemen zoals afgesproken en verspreiden in de partij.

Vogelvrij

Onno Hoes (foto), de ex-burgemeester van Maastricht is tevreden met de uitspraak van de rechter, eerder deze maand, dat Powned beelden van zijn date met Robbie Hasselt niet had mogen uitzenden. “Het doel is bereikt", laat hij via zijn advocaat weten. "De rechter vindt dat mensen die een publieke functie vervullen niet vogelvrij zijn.” Powned gaat in beroep omdat de omroep vindt dat "misstanden" openbaar gemaakt moeten kunnen worden.

Powned zond eind vorig jaar op tv beelden uit van gesprekken met Hoes die Hasselt met een verborgen camera had opgenomen. Hoes maakte daarin seksuele toespelingen en zei onaardige dingen over gemeenteraadsleden. De uitzending leidde tot zijn aftreden als burgemeester. Hoes wilde de gemeente niet opzadelen met de gevolgen van een "zeer omstreden perspublicatie". Hij kondigde bij zijn vertrek wel aan de rechter om een uitspraak te vragen over de bescherming van de privacy van openbare ambtsdragers.

De kwestie-Hoes is een voorbeeld van het conflict tussen persvrijheid en privacy. Hoeveel privacy gunnen we openbare ambtsdragers? Hoe ver mogen media gaan bij het bloot leggen van de handel en wandel van onze bestuurders?

Tien maanden gevangenisstraf voor smaad

Micha Kat, het enfant terrible van de Nederlandse journalistiek, is onlangs door de rechtbank veroordeeld tot tien maanden gevangenisstraf voor smaad tegen de hoofdredacteur van de NOS, Marcel Gelauff. Kat beschuldigde Gelauff er zonder enig bewijs van dat hij onder meer met behulp van NOS-berichtgeving een netwerk van pedofielen probeerde te beschermen.

Tien maanden cel voor een foute uitspraak. Het zal niet vaak voorkomen. Er is dan ook wel het nodige aan voorafgegaan. Kat heeft met zijn website Klokkenluider Online, inmiddels omgezet naar Revolutionair Online zo ongeveer iedere bekende Nederlandse journalist en politicus tegen zich in het harnas gejaagd met onbewezen beschuldigingen, meest in de richting van betrokkenheid bij een "pedofielennetwerk". Hij heeft zich sterk gemaakt voor de zaak tegen de voormalige hoge ambtenaar op het ministerie van Justitie Demmink die beschuldigd werd van misbruik van Turkse jongens. Met enig succes. Na veel afwijzingen is het OM uiteindelijk toch een onderzoek begonnen. Maar bij gebrek aan medewerking van de Turkse autoriteiten lijkt dit nu toch weer dood te lopen. Kat was ook actief in de zogenaamde Chipshol-zaak, een andere langdurige en complexe rechtszaak vol met schandalen over de verkoop van een stuk grond bij Schiphol. Hij bracht rechter Westenberg in grote moeilijkheden met zijn beschuldiging dat deze contact had gezocht met de advocaten in dit proces. Kat werd daarvoor niet veroordeeld, maar verloor vervolgens wel het proces waarin hij de Staat daagde wegens de betaling van de proceskosten van de rechter.

Micha Kat is al meerdere malen veroordeeld. Hij zal ook nu zijn straf niet uitzitten omdat hij zich in Ierland bevindt en van daaruit zijn complotverhalen de wereld in stuurt. En daar zal altijd een publiek voor blijven bestaan. De zin van rechtszaken tegen deze man kan betwijfeld worden. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat Kat zich vooral met succes in de publiciteit weet te handhaven omdat hij voortdurend zijn collega's onder vuur neemt. Hij is ooit met ruzie vertrokken bij de NRC en werpt zich nu op als illegale NRC-ombudsman. Hij klaagt het NOS-journaal aan, de hoofdredactie van de Telegraaf en de onlangs ontslagen Brandpunt-redacteur Fons de Poel. Hij is veroordeeld wegens doodsbedreiging van Telegraaf-journalist Bart Mos. En vanwege die veroordeling is hij ook geroyeerd door de Nederlandse Vereniging van Journalisten. Wie zich zo onmogelijk maakt in de mediawereld zou moeten rekenen op volledige uitsluiting. Kennelijk zijn de voormalige collega's die hij onder vuur neemt niet allemaal daartoe in staat.

Kan 't nog gekker met Micha Kat? kopte de Haagse Post al vier jaar geleden, om meteen het antwoord te geven: Ja, nu ontkent hij de holocaust. Wordt het nu onderhand geen tijd hem volledig te negeren? Ondanks zijn naam als klokkenluider beloof ik niet meer over hem te schrijven.

Asscher wil alleen zijn eigen verhaal openbaar maken

Minister Asscher van Sociale Zaken wil een rapport van het Verwey-Jonker Instituut over antisemitisme onder jongeren niet openbaar maken. Hij wil eerst nog nader onderzoek doen naar de achtergronden van de uitkomsten van het onderzoek. Volgens de Telegraaf, die inzage heeft gehad in het onderzoeksverslag dat al enkele weken gereed ligt, denkt 62 procent van de moslimjongeren ’niet zo positief’ over Israël. 12 procent is negatief over Nederlandse Joden. Het contrast met andere groepen jongeren is opvallend. Arnold Karskens beschuldigt Asscher van naïviteit en politiek opportunisme. Hij schrijft dat hij nog nooit een moslim heeft ontmoet die vóór de staat Israël pleit. Evenmin een praktiserende moslim die géén hekel heeft aan joden.

Een woordvoerder van minister Asscher meldt dat het rapport nog niet openbaar kan worden gemaakt, omdat er ’voor goede duiding’ vervolgonderzoek nodig zou zijn. „Bijvoorbeeld hoe we bepaalde uitkomsten kunnen verklaren.” Daarmee werpt Asscher de suggestie op dat de uitkomsten hem niet bevallen en dat hij vreest geen goed verhaal te hebben in de communicatie over het onderzoek. Het CIDI, altijd alert bij dit onderwerp, steunt de minister. Er worden nogal wat begrippen door elkaar gehaald in dit onderzoek, zegt het CIDI, en het is dus de vraag of de werkelijke omvang van het antisemitisme wel goed is gemeten.

Zie verderop de update dd. 18 juni

Predikers op de zwarte lijst

Het kabinet wil een lijst aanleggen van islamitische predikers die haat zaaien. Die zouden dan geen visum meer krijgen, waardoor onrust zoals onlangs in Rijswijk en Utrecht kan worden bezworen. Het probleem is nog dat er ook ongewenste predikers binnen de EU leven die geen visum nodig hebben. VVD-Kamerlid Ockje Tellegen wil een actievere houding van het kabinet. Ze vindt dat er één lijst moet komen waarop alle ongewenste imams staan, dus ook als ze uit een Europees land komen. Het liefst wil ze dat er ook een Europese lijst komt, waar Nederland op moet aandringen. Minister Van der Steur vindt het voorstel "interessant", maar hij zal ook wel weten dat het vrijwel uitzichtloos is om voor een gebaar richting PVV-sympathisanten 28 landen op dit punt op één lijn te krijgen.

De Koning en de uitingsvrijheid

Het Openbaar Ministerie heeft de zaak tegen de man die tijdens een demonstratie "Fuck de Koning!" riep geseponeerd. De man was tijdens een demonstratie tegen Zwarte Piet in november vorig jaar gearresteerd vanwege belediging van het staatshoofd. Hij kreeg een boete van 500 euro, die hij niet wilde betalen. Vlak voordat de zaak zou voorkomen besloot het OM tot een nader onderzoek naar de strafbaarheid van de uitspraak. Dat onderzoek heeft nu geleid tot sepot.
Het OM ziet van vervolging af omdat de uitspraak gedaan werd in 'de context van het publieke debat'. Deze formule werd vorige week bij de bekendmaking van de beslissing van het OM door alle media overgenomen zonder enige uitleg, zodat niet duidelijk is geworden wanneer je, als je de Koning beledigt, strafbaar bent en wanneer niet. Wat betekent hier 'context van het publieke debat'?

Majesteitsschennis verouderd?

Het OM gaat opnieuw bekijken of het een rechtszaak wegens majesteitsschennis moet voeren. Tijdens een anti-Zwarte Pietenbetoging vorig jaar in Amsterdam was Abulkasim Al-Jaberi gearresteerd omdat hij "Fuck de koning, fuck de koningin, fuck het koningshuis" had geroepen. Omdat de activist niet de strafbeschikking van 500 euro wilde betalen, werd hij door het OM gedagvaard. Nu zou er binnen het OM kritiek zijn op deze dagvaarding. De kans wordt klein geacht dat Al-Jaberi daadwerkelijk wordt veroordeeld voor majesteitsschennis. Volgens advocaat Jebbink is ‘fuck het koningshuis’ een politiek statement, omdat het staat voor 'weg met het koningshuis'. "Daarom is de kans groot dat de politierechter in zo’n zaak besluit tot ontslag van rechtsvervolging of vrijspraak", aldus Jebbink. Amsterdams burgemeester Eberhard van der Laan ziet de uitspraak als ordinair, maar niet erg strafwaardig.

De affaire heeft inmiddels geleid tot het pleidooi om het verbod op majesteitsschennis maar helemaal af te schaffen. Het strafwetsartikel zou, net als het inmiddels ingetrokken verbod op godslastering, in strijd zijn met de vrijheid van meningsuiting en niet meer van deze tijd. Gerard Schouw, die zich heeft ingezet voor de afschaffing van het verbod op godslastering ijvert nu ook voor het laten vallen van het verbod op majesteitsschennis. Hij zou met de andere seculiere partijen op termijn wel eens een meerderheid kunnen halen.

Tolerantie vroeger en nu

Op zijn verjaardag ondertekende koning Willem-Alexander in Dordrecht een verklaring die ontleend is aan de Eerste Vrije Statenvergadering die daar in 1572 is gehouden. De verklaring luidt als volgt:

“In 1572 werd in een hof in Dordrecht de basis gelegd voor een onafhankelijk land. Waar je vrij bent om te denken wat je denkt te geloven wat je gelooft en te zijn wie je bent.

Vrijheid en tolerantie horen bij Nederland, daar teken ik voor!”

De Statenleden sloten zich op die vergadering in 1572 aan bij Willem van Oranje. Hij hechtte veel waarde aan de vrijheid van godsdienst. En hij wilde de steun van de Staten van Holland om tegen de Spanjaarden ten strijde te trekken. De vergadering wordt beschouwd als het startpunt van een onafhankelijke Staat der Nederlanden. In 1579 volgde de Unie van Utrecht met een eerste soort grondwet en in 1581 is de definitieve afscheiding vastgelegd in het "Plakkaat van Verlatinghe". De vrijheid van godsdienst was een belangrijke drijfveer voor de opstandelingen om zich los te maken van de Spaanse overheersing.

Tien jaar

Dit blog over belemmering van de communicatievrijheid in Nederland bestaat nu tien jaar. Twintig jaar eerder, in 1985, was ik al begonnen met het verzamelen van nieuwsberichten over kwesties waarbij de vrijheid van meningsuiting of de openbaarheid van informatie in het geding was. Ik was geïntrigeerd door alle repressieve maatregelen rond het bezoek van de paus aan Nederland. En door de ingreep van de regering bij de toekenning van de P.C. Hooftprijs aan Hugo Brandt Corstius. Was Nederland niet zo vrij als het zich voordeed?

Ik begon eenvoudig met een verzameling knipsels in een plakboek, maar al snel kwam de computer waarmee ik de berichten digitaal vast kon leggen, eerst in een doorzoekbaar tekstbestand en later in de digitale kaartenbak Cardbox. Met de voortschrijding der techniek kwamen er nieuwe mogelijkheden. En in 2005 begon ik dit blog.

De uitingsvrijheid was in Nederland inmiddels een hot issue geworden. In korte tijd maakten we in dit land twee politieke moorden mee waarbij de vrijheid van meningsuiting in het geding was. Wat in de jaren tachtig nog min of meer vanzelfsprekend was, althans voor Nederland, bleek na de eeuwwisseling in onze vrije, open samenleving een hoogst problematische maatschappelijke en politieke kwestie. Ik heb de belangrijkste pijnpunten beschreven en van commentaar voorzien in het boek Dit kan niet en dit mag niet; belemmering van de uitingsvrijheid in Nederland (2007). Het gaat over de wijze waarop we in Nederland omgaan met discriminatie, racisme en antisemitisme; over belediging, fatsoen en pornografie; over de gevoeligheid van gelovigen; over demonstratievrijheid, openbare orde en het omgaan met extremisme, en over het gebrek aan openheid, vooral bij de overheid en de rol van klokkenluiders.

De reclamecode deugt niet

Opnieuw heeft de Reclamecodecommissie (RCC) een klacht tegen de SP gegrond verklaard vanwege het negeren van de Nee/Ja sticker voor "ongeadresseerd reclamedrukwerk". Een inwoner van Rotterdam had bij de RCC geklaagd over een krant van de SP, getiteld de "Rooie Rotterdammer". De SP verspreidt dergelijk drukwerk huis-aan-huis en respecteert daarbij wel de Nee/Nee stickers, maar niet de Nee/Ja sticker waarmee de bewoner achter de brievenbus te kennen geeft geen reclamedrukwerk te willen ontvangen maar wel de huis-aan-huis-krant. Volgens de klager is de krant echter gewoon reclame voor een politieke partij en de RCC is het daarmee eens.

De SP vindt dat er een verschil gemaakt moet worden tussen handelsreclame en het verspreiden van politieke propaganda. Daarom negeert de partij al jaren dergelijke uitspraken van de RCC. De Commissie kan in het geval van terecht beoordeelde klachten over de verspreiding van denkbeelden alleen een advies geven. In bepaalde gevallen kan de uitspraak ook actief door de Commissie worden verspreid via een 'alert'. Dan komt de zaak onder de aandacht van de media, zoals vandaag. Kennelijk weegt ook dat bij de SP niet op tegen beperking van de mogelijkheden om het gedachtegoed van de partij te verspreiden en nieuwe leden te werven.

Voor vrijheid, democratie en geheimhouding

In het debat over het aftreden van de minister van Justitie Opstelten en zijn staatssecretaris Teeven wierp fractievoorzitter Zijlstra zich op als beschermheer van Teeven (liveblog nrc 17.39). Teeven is volgens hem alleen afgetreden omdat Opstelten aftrad. En de enige reden dat Opstelten aftrad was dat er nu toch een document gevonden is over de deal tussen het OM en drugscrimineel Cees H. waaruit blijkt dat de minister de Kamer vorig jaar verkeerd heeft geïnformeerd. De deal zelf, die in 2000 door Teeven als Officier van Justitie was gesloten, liet Zijlstra buiten beschouwing. Verder onderzoek naar de deal zou volgens hem alleen mogelijk zijn als daardoor de indertijd afgesproken geheimhouding niet geschonden zou hoeven worden.

Utrecht doet niet mee met CDA-hype over 'haatimams'

Twee Utrechtse christelijke politici probeerden vorige week mee te liften op de hype van de Telegraaf over de komst van 'haatimans' naar Rijswijk. Ze stelden vragen aan de burgemeester van Utrecht over een in hun ogen verontrustende benefietbijeenkomst van islamieten in een Overvechts zalencentrum. Voor deze bijeenkomst zouden sprekers zijn uitgenodigd die bekend zouden staan om hun ondemocratische uitspraken en het legitimeren van de gewapende strijd in Syrië.Was er wel een vergunning voor zo'n bijeenkomst? Vanuit de Tweede Kamer liet ook VVD-kamerlid Azmani van zijn bezorgdheid blijken. Burgemeester Van Zanen (foto, ook VVD) reageerde deze week 'onderkoeld en formeel'. Volgens Van Zanen  zijn eerdere bijeenkomsten van World Wide Relief zonder problemen verlopen. Ook is het volgens hem tot nu toe niet aangetoond dat het opgehaalde geld is ingezet voor de financiering van gewapende strijd. En van de aangekondigde sprekers is bij het OM en de politie geen informatie bekend dat ze opruiend dan wel haatzaaiend prediken. Hij wijst er verder op dat radicalisme op zich geen reden kan zijn voor strafrechtelijke vervolging.

Spreekverbod imams

De Telegraaf is er vandaag in geslaagd de islamfobie weer tot grote hoogte op te stuwen. De komst van een aantal orthodoxe islampredikers naar Rijswijk op zondag 8 maart bracht het blad dreigend als 'jihadgala' van 'haatimams'. Met verwijzing naar de terroristisische aanslagen in Kopenhagen, afgelopen weekend.

De toon is daarmee gezet voor hype-gevoelige Kamerleden. De usual suspects reageerden dan ook onmiddellijk op deze nieuwe actie van de grootste krant van Nederland. De PVV hoef ik niet te noemen. De VVD wil geen podium bieden voor haatpredikers in Nederland. CDA Kamerlid Omtzigt: ,,Wanneer imams het salafisme prediken, moet Nederland een visum weigeren. Deze imams hebben onder meer de daden van terreurorganisatie Al Nusra gesteund en de jihad in Europa gefaciliteerd. Minister Asscher beloofde visa te weigeren van radicale imams. Hij en minister Opstelten moeten nu de daad bij het woord voegen.'' Bij hen voegde zich  nu ook D66, kennelijk op zoek naar kiezers op rechts. Kamerlid Schouw wil van minister Asscher weten of hij een visum gaat weigeren aan deze sprekers, zoals hij vorig jaar heeft aangekondigd.

Zoeken van informatie bestraft

Een opmerkelijk vonnis is deze week uitgesproken tegen een man die van plan was naar Syrië af te reizen om deel te nemen aan de jihad. Omar H. kreeg in hoger beroep van het Gerechtshof in Den Haag een gevangenisstraf opgelegd van anderhalf jaar onvoorwaardelijk. In eerste instantie had de Rotterdamse rechtbank hem twaalf maanden gevangenisstraf opgelegd voor het voorbereiden van moord en brandstichting. Bij de arrestatie van Omar H. in 2012 in Amsterdam, meldt de NOS, vond de politie 10 meter lont en 1 kilo aluminiumpoeder, dat gebruikt kan worden om explosies te veroorzaken. Op zijn computer had H. uitgezocht hoe hij dat moest doen. Ook vond de politie tien dvd's met 51 jihadistische films. H. zette dit soort films ook zelf op internet met aansporingen om in Syrië aanslagen te plegen. Tegenover de politie zei H. dat hij naar Syrië wilde om mee te vechten tegen het regime van president Assad.

Het hof heeft nu ook H.'s zoekgedrag op het internet betrokken bij de veroordeling. Het vergaren van kennis over terrorisme en het daaraan ten grondslag liggende ideologische gedachtegoed kan volgens de rechterlijke uitspraak worden beschouwd als 'training' en daarmee valt het onder de definitie van een terroristisch misdrijf. Zo is weer een nieuwe stap gezet in de bestrijding van het terrorisme Het vonnis is een voorbeeld voor tientallen vergelijkbare rechtszaken die op dit moment nog lopen [zie Update 9-2-2015].

Terreur

In de reacties op de slachtpartij vorige week in Frankrijk domineren tot barbarij vervallen radicale islamieten die de uitingsvrijheid kapot willen maken. Primitieve godsdienst versus Verlichting, onwrikbaar geloof dat twijfel noch tegenspraak duldt versus de vrijheid om te relativeren en met ironie, spot en satire reflectie uit te lokken. De miljoenen demonstranten die de afgelopen dagen de straat op gingen stelden zich op z'n minst voor één dag aan de kant van de Verlichting en de vrijheid. Ze verklaarden zich solidair met de tekenaars van Charlie Hebdo en hun vrijheid om satire te bedrijven.Vooral, vermoed ik, uit afschuw voor de daden van terroristen. Wat betekent "Je suis Charlie"? Dat miljoenen hun onwankelbare trouw aan de satirische kijk van de cartoonisten op godsdienst en politiek hebben betuigd? Of betekent het toch meer een vereenzelviging met slachtoffers van een barbaarse politieke stroming? Wat is na deze spannende dagen het sterkst gegroeid: de onvoorwaardelijke steun voor de vrijheid van meningsuiting of de afkeer van de islam, de haat tegen moslims en andere vreemdelingen? De populariteit van de vrijheid van meningsuiting kan wisselen. En niet alleen in landen waarvan de demonstrerende regeringsleiders hypocrisie is verweten. Op een bepaald moment kan er brede steun zijn, terwijl bij volgende gevallen allerlei reserves weer de overhand krijgen. Bij posters van de SP-Rotterdam waarmee wethouders op de hak worden genomen werden gisteren al weer vraagtekens gezet. En vandaag verbood de Vrije Universiteit een debat van de Studenten Actiegroep voor Rechtvaardig Palestina. Het College van Bestuur (CvB) verklaart dat het bespreken van een academisch boycot van Israël 'gevoelens van uitsluiting en onveiligheid binnen de universitaire gemeenschap oproept’. Er wordt een link gelegd met de aanslagen in Parijs. Heeft het CvB echt begrepen waar het om gaat bij de verdediging van de vrijheid van meningsuiting?

Een schoon internet

Dagelijks zijn zo'n honderdduizend mensen beroepshalve bezig om aanstootgevende filmpjes, foto's en tekst te verwijderen van het internet. Ze werken voor Facebook, Twitter en andere social media waar mensen alles kwijt kunnen wat er maar in hen opkomt, en dat is dus ook veel rottigheid. Veel van dat werk wordt uitbesteed aan lage lonen landen, zoals de Filippijnen. Zoals dat vaker gebeurt in de ICT-wereld. Maar dan gaat het vaak om routineklussen en je kunt je afvragen of het beoordelen van porno en geweld als routinewerk beschouwd kan worden. Op den duur eist het zijn tol van de content moderators, schrijft Adrian Chen in Wired. Veel mensen haken na verloop van tijd af. Ze worden nog lang achtervolgd door de afgrijselijke beelden waarmee zij geconfronteerd zijn. Over wat zij te zien krijgen, wat hun afwegingen zijn, wat ze verwijderen en wat ze door laten hoort de buitenwereld niets. Ze krijgen hun opdrachten en mogen er, zelfs met hun collega's, niet over praten. Voor een discussie over de grenzen van de uitingsvrijheid is geen tijd. De content moderators moeten voor hun schamel loon duizenden beelden per dag verwerken en in seconden beslissen of iets door mag of niet. Gezien de overvloed aan rottigheid op het internet lijkt er geen alternatief te zijn voor deze particuliere bewaking van de fatsoensgrenzen.

Auteursrecht als instrument voor censuur

In de Verenigde Staten regelt de Digital Millenium Copyright Act (DMCA)  al sinds 2000 hoe het omzeilen van auteursrechten op het internet moet worden aangepakt. Volgens deze wet kan de overheid internetproviders dwingen om websites uit de lucht te halen met de garantie dat zij zelf zijn gevrijwaard van vervolging. De providers volgen deze wet nauwgezet wat het einde betekende van vele piratensites. Inmiddels is deze wet uitgegroeid tot een standaard voor bescherming van auteursrechten die overal in de wereld wordt gevolgd. De DMCA zou ook de norm zijn voor de regeling van auteursrechten in vrijhandelsverdragen zoals het TTIP.

Twijfelachtige informatie gebruikt in strafprocessen

In strafprocessen wordt steeds meer informatie gebruikt die niet door politie en justitie is verzameld en waarvan de herkomst onduidelijk is. Dat schrijft Sven Brinkhoff in het proefschrift waarop hij onlangs in Nijmegen promoveerde. Hij doelt daarmee op informatie uit externe bronnen zoals inlichtingendiensten, kliklijnen, privédetectives of ‘datamining’. Het is vaak niet duidelijk hoe die informatie is verzameld en of die rechtmatig is verkregen. Volgens Brinkhoff brengt het het gebruik van dergelijke informatie grote risico’s met zich mee. ‘Onschuldige burgers kunnen op basis hiervan te maken krijgen met ingrijpend overheidsoptreden' volgens Brinkhoff. Twijfel over de betrouwbaarheid van informatie doet afbreuk aan de kwaliteit van de rechtspraak. ‘Politie, officier van justitie en strafrechter doen er goed aan een kritische houding aan te nemen ten aanzien van dit soort anonieme en daardoor oncontroleerbare externe informatie. Een anonieme melding rechtvaardigt niet altijd een aanhouding of een privacyschendende doorzoeking van een woning.’ Hij dringt aan op meer wettelijke mogelijkheden om de de rechtmatigheid van de verzameling van anonieme externe informatie te toetsen.

Identiteit is geen staatszaak

Het gedwongen vertrek van twee Kamerleden van de PvdA die hun kritisch commentaar op minister Asscher niet wilden terugnemen is bijzonder pijnlijk voor de partij die zich er bij monde van diverse voormannen altijd op heeft laten voorstaan "de boel bij elkaar te houden". De partij is niet bij machte een goed antwoord te vinden op de groeiende diversiteit in de samenleving en een publieke opinie die lijkt aan te dringen op homogenisering van de Nederlandse samenleving. Bij alle aandacht voor het functioneren van de betrokken Kamerleden blijft het optreden van minister Asscher jammer genoeg wat onderbelicht. De crisis in de partij begint namelijk bij zijn stellingname tegen het beleid van enkele Turkse verenigingen in Nederland.

Snelcensuur voor nazaten van Van Gogh

Precies tien jaar geleden werd Theo Van Gogh vermoord. Het was de tweede moord in Nederland in korte tijd die de vrijheid van meningsuiting indringend aan de orde stelde. Van Gogh's provocerende uitlatingen gingen sommigen veel te ver, anderen zweren nog steeds bij zijn recht om grove beledigingen te uiten. Omdat het recht op een vrije meningsuiting niet beperkt mag worden door fatsoensnormen. Daar ben ik het wel mee eens, maar ik heb niet het idee dat Van Gogh er in geslaagd is dat besef te laten doordringen. Het effect van zijn optreden  was eerder averechts. Hij was een akelige schreeuwlelijk, die veel te veel negatieve aandacht kreeg. Na een schier eindeloze procesgang werd hij wegens antisemitisme veroordeeld. Veel van zijn pijnlijke uitspraken werden getypeerd als 'op de rand' . Maar dat was dan ook precies zijn bedoeling. Na de moord werden cabaretiers, die traditioneel veel mogen zeggen, voorzichtiger, op z'n  minst voor een tijdje. In 2005 schreef Geert Mak het pamflet "Gedoemd tot kwetsbaarheid" , waarin hij probeerde een dam op te werpen "tegen opzwepende kretologie, handel in angst en de halve waarheden die zich na 2/11 als een virus in het maatschappelijke debat verspreidden." Hij werd weggehoond, maar publieke figuren hebben zich, op de bekende uitzondering na, sinds Van Gogh niet meer zo provocerend uitgelaten.

De geest van de provocateur Van Gogh waart nog wel steeds rond op de vele websites waar boze 'reaguurders' hun gal kunnen spuwen op alles en iedereen. Gisteren schreef de ombudsvrouw van de Volkskrant over deze nazaten van Van Gogh, zonder overigens zijn naam te noemen: " Reageerders op de site voelen zich slachtoffer van censuur."

Recidivist

G.W. zal naar alle waarschijnlijkheid binnenkort weer voor de rechter staan. Het OM, dat in de vorige zaak vrijspraak eiste, gaat hem verhoren naar aanleiding van zijn 'minder Marokkanen' oproep op de PVV-verkiezingsbijeenkomst in maart j.l. Hij wordt 'verdacht' van discriminatie van een bevolkingsgroep. Er kan nu dus een nieuw proces komen dat W. hoe dan ook zal uitbuiten ter meerdere eer en glorie van zichzelf. Of hij nu veroordeeld wordt of niet, het 'slachtoffer' van de 'politieke rechtspraak' zal de volle winst binnenhalen. Dat is ook het voornaamste bezwaar van degenen die tegen vervolging zijn. Maar ik vind het toch geen goed argument om dan maar af te zien van een proces.

Democratie volgens Schuyt

In de Groene Amsterdammer van deze week staat een mooi artikel waarin Marcel ten Hooven de opvattingen beschrijft van de socioloog Kees Schuyt over "democratie, vrijheid en individuele moed".

"Tot de kern teruggebracht" is het democratisch bestel volgens Schuyt "een procedure tot vreedzame conflictbeslechting." Een levendige democratie maakt van vijanden tegenstanders met wie een vergelijk mogelijk is terwijl voorkomen wordt dat tegenstanders vijanden worden. Maar dat vraagt nogal wat van de burgers. Mensen moeten in staat zijn elkaar niet louter vanuit hun eigen waardenstelsel de maat te nemen. Democratie is volgens Schuyt geen systeem van gedeelde, uniforme waarden. "Alleen in de droom van utopisten en dictators bestaat er één volk met één waardenpatroon." De democratische rechtsstaat is niet gebaseerd op één bepaalde opvatting over wat goed of slecht is maar op procedures die kunnen leiden tot een goed leven voor iedereen. De waarde van de democratie is juist gelegen in de manier waarop wordt omgegaan met verschillen. Je moet dus kunnen oordelen "op metaniveau", vanuit het besef dat er  verschillende godsdienstige opvattingen, levensvisies en morele stelsels naast elkaar bestaan. Je moet verder ook in staat zijn de dingen in de juiste proporties te zien en te onderscheiden wat er werkelijk toe doet en wat in feite niet meer is dan een persoonlijke ergernis. En je moet in staat zijn anderen respectvol te behandelen en fatsoenlijk te debatteren.

Is democratie dan nog wel mogelijk in deze tijd van ongeremde ego's en puur individuele hartstocht, uitgelokt en opgezweept door op het gevoel spelende media?

De eerste propagandaslag

Het vandaag gepubliceerde rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) met de voorlopige bevindingen over de ramp met de MH17 gaat niet over de schuldvraag. Voor de VVD staat al wel vast dat het hier om een aanslag gaat. Volgens sommigen was het ook meteen al duidelijk wie verantwoordelijk gesteld moet worden. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry wees een paar dagen na de ramp de Russische separatisten en Rusland als wapenleverancier aan als schuldigen. Alsof hij zelf naast de raketinstallatie had gestaan. Het bewijsmateriaal hield hij voor zich. Maar de eerste propagandaslag was gewonnen. Zijn uitleg domineert sindsdien de westerse media ondanks de vele onbeantwoorde vragen die er intussen gerezen zijn. Aan de Russische kant wordt natuurlijk naar Oekraïne gewezen. Geen twijfel mogelijk: het was een streek van de fascisten. En dus is het ook geen wonder dat de BBC een verslag van haar eigen reporter censureerde omdat daarin gewezen werd naar de aanwezigheid van een Oekraïens vliegtuig.

De Nederlandse autoriteiten durven het de nabestaanden van de slachtoffers nog niet openlijk toe te geven, maar het lijkt mij zeer onwaarschijnlijk dat de ware toedracht ooit boven tafel zal komen. Het is oorlog daar, en iedereen weet dat dan de waarheid als eerste sneuvelt. Moeten we daar in dit geval dan geen rekening mee houden? Een onafhankelijk onderzoek is in zo'n situatie vrijwel onmogelijk. En zowel Poetin als Obama zal zijn uiterste best doen politieke winst te halen uit het trieste lot van 298 slachtoffers en hun nabestaanden.

Zinloze verboden

Op zoek naar een punt om te scoren haalde CDA-fractievoorzitter Sybrand Buma deze week een oud idee van partijgenoot en voormalig minister Donner van stal: verbied het verheerlijken van geweld. Hij kreeg er weinig steun voor, ook niet van VVD-minister Opstelten, doorgaans een hardliner op dit punt. Die vond dat de Nederlandse wet al voldoende mogelijkheden heeft om opruiing en haatzaaien aan te pakken.

Google als rechtbank

Ze hebben er zelf niet om gevraagd bij Google. Maar een uitspraak van het Europese Hof van Justitie dwingt hen alle verzoeken van mensen die een een zwarte bladzijde uit hun verleden willen wegmoffelen individueel af te handelen. Meer dan 90.000 verzoeken zijn inmiddels ingediend, waarvan 5.500 uit Nederland. Tot nu toe heeft Google meer dan de helft van de verzoeken ingewilligd. Dat betekent overigens niet dat de gewraakte in informatie is verwijderd. Het Hof heeft alleen bepaald dat bij een zoekactie op de naam van iemand resultaten met achterhaalde en voor de persoon schadelijke informatie onzichtbaar moeten worden gemaakt. Het gaat dus om delisting en niet om deleting. De oorspronkelijke informatie, bijvoorbeeld een krantenpagina, blijft via andere wegen nog wel toegankelijk. Verder gaat het alleen om zoekacties met Google naar pagina's binnen het domein van EU-lidstaten (inclusief de EFTA-landen die de betreffende richtlijnen ook hebben aanvaard).

De afluisterstaat

Het is deze week precies een jaar geleden dat Edward Snowden Hongkong ontvluchtte en asiel vroeg in Rusland. Zijn onthullingen over de grootschalige en onbeperkte spionage van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA shockeerden de hele wereld. Dat de overheid een loopje nam met de privacy onder het mom van zorg voor de veiligheid was een al langer bestaand vermoeden. Maar het was allemaal nog veel erger dan iemand ooit had kunnen bedenken. Het gesnuffel van de NSA via telefoon, internet en e-mail bleek alle perken te buiten te gaan. De Amerikaanse overheid overtrad haar eigen wetten. En de bevriende naties deden er niet voor onder.

Glenn Greenwald, de journalist die door Snowden als een van de eersten in vertrouwen is genomen beschrijft in zijn boek De afluisterstaat hoe het allemaal gelopen is in het voorjaar van 2013. Hij laat aan de hand van vele door Snowden vrijgegeven documenten zien hoe omvangrijk de spionage was. De NSA was er met hulp van telefoon- en internetbedrijven op uit om werkelijk alle communicatie in de wereld te onderscheppen en te bewaren. De ambities kenden geen grenzen, het geld kennelijk ook niet. De privacy van burgers heeft in het optreden van de inlichtingendiensten geen enkele betekenis, hoezeer de verantwoordelijke politieke leiders ook trachtten dat beeld te corrigeren. Met hulp van regeringsgetrouwe media. Ook dat is de boodschap van Greenwald: de grote media zitten veel te vast verstrengeld in banden met politici om onafhankelijk te kunnen berichten over het optreden van de staat. En dat is buitengewoon zorgelijk voor een democratisch land.

Het verleden wegmoffelen

In de vijfde klas van de lagere school had ik een vriendinnetje. Op de dorpskermis poseerden we innig, arm in arm voor de fotograaf. De foto's konden na het feest afgehaald worden bij de plaatselijke sigarenboer die in zijn etalage een selectie had tentoongesteld. Daar ontdekte mijn vader onze foto. Altijd beducht voor wat anderen over hem en zijn gezin zouden kunnen zeggen, kocht hij de foto meteen en borg hem op in de linnenkast. Zonder mij iets te vertellen. Dat was eind jaren vijftig.

Helemaal vergelijkbaar is het niet, maar ik moest aan deze geschiedenis denken bij het bericht over een vonnis van het Europese Hof van Justitie dat verstrekkende gevolgen kan hebben voor het vrije verkeer van informatie. Het Hof van Justitie sommeerde internetgigant Google om verwijzingen naar twee krantenartikelen over de Spanjaard Mario Costeja González weg te moffelen. Wie zijn naam intikte in Google stuitte altijd op links naar twee artikelen in de Catalaanse krant Vanguardia uit 1998. Die beschreven de executieverkoop van zijn vastgoed, waarop beslag was gelegd om schulden terug te vorderen die González had bij de sociale dienst. González vond dat deze informatie zijn reputatie schaadde. De krant weigerde de artikelen weg te halen. Maar nu heeft het Europese Hof bepaald dat Google er niet meer naar mag verwijzen.