Democratie volgens Schuyt

In de Groene Amsterdammer van deze week staat een mooi artikel waarin Marcel ten Hooven de opvattingen beschrijft van de socioloog Kees Schuyt over "democratie, vrijheid en individuele moed".

"Tot de kern teruggebracht" is het democratisch bestel volgens Schuyt "een procedure tot vreedzame conflictbeslechting." Een levendige democratie maakt van vijanden tegenstanders met wie een vergelijk mogelijk is terwijl voorkomen wordt dat tegenstanders vijanden worden. Maar dat vraagt nogal wat van de burgers. Mensen moeten in staat zijn elkaar niet louter vanuit hun eigen waardenstelsel de maat te nemen. Democratie is volgens Schuyt geen systeem van gedeelde, uniforme waarden. "Alleen in de droom van utopisten en dictators bestaat er één volk met één waardenpatroon." De democratische rechtsstaat is niet gebaseerd op één bepaalde opvatting over wat goed of slecht is maar op procedures die kunnen leiden tot een goed leven voor iedereen. De waarde van de democratie is juist gelegen in de manier waarop wordt omgegaan met verschillen. Je moet dus kunnen oordelen "op metaniveau", vanuit het besef dat er  verschillende godsdienstige opvattingen, levensvisies en morele stelsels naast elkaar bestaan. Je moet verder ook in staat zijn de dingen in de juiste proporties te zien en te onderscheiden wat er werkelijk toe doet en wat in feite niet meer is dan een persoonlijke ergernis. En je moet in staat zijn anderen respectvol te behandelen en fatsoenlijk te debatteren.

Is democratie dan nog wel mogelijk in deze tijd van ongeremde ego's en puur individuele hartstocht, uitgelokt en opgezweept door op het gevoel spelende media?

De eerste propagandaslag

Het vandaag gepubliceerde rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) met de voorlopige bevindingen over de ramp met de MH17 gaat niet over de schuldvraag. Voor de VVD staat al wel vast dat het hier om een aanslag gaat. Volgens sommigen was het ook meteen al duidelijk wie verantwoordelijk gesteld moet worden. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry wees een paar dagen na de ramp de Russische separatisten en Rusland als wapenleverancier aan als schuldigen. Alsof hij zelf naast de raketinstallatie had gestaan. Het bewijsmateriaal hield hij voor zich. Maar de eerste propagandaslag was gewonnen. Zijn uitleg domineert sindsdien de westerse media ondanks de vele onbeantwoorde vragen die er intussen gerezen zijn. Aan de Russische kant wordt natuurlijk naar Oekraïne gewezen. Geen twijfel mogelijk: het was een streek van de fascisten. En dus is het ook geen wonder dat de BBC een verslag van haar eigen reporter censureerde omdat daarin gewezen werd naar de aanwezigheid van een Oekraïens vliegtuig.

De Nederlandse autoriteiten durven het de nabestaanden van de slachtoffers nog niet openlijk toe te geven, maar het lijkt mij zeer onwaarschijnlijk dat de ware toedracht ooit boven tafel zal komen. Het is oorlog daar, en iedereen weet dat dan de waarheid als eerste sneuvelt. Moeten we daar in dit geval dan geen rekening mee houden? Een onafhankelijk onderzoek is in zo'n situatie vrijwel onmogelijk. En zowel Poetin als Obama zal zijn uiterste best doen politieke winst te halen uit het trieste lot van 298 slachtoffers en hun nabestaanden.