Uit zijn verband gerukt

Een filosofiedocent van de Haagse Hogeschool is onder vuur komen te liggen na het openbaar maken van een videofragment over de wijze waarop zij ethische vraagstukken behandelt. Ze liet haar studenten doordenken over een moordpoging op Hitler en stelde de vraag: ‘Want als ik wél Hitler mag vermoorden, waarom zou ik dan ook niet de handlanger van Hitler mogen vermoorden? Of Trump op dit moment? Of Baudet?’ 

Het videofragment veroorzaakte nogal wat ophef vorige week. Niet in de laatste plaats door de reactie van Forum voor Democratie. De partij schoot meteen in de slachtofferrol en sprak van ontoelaatbare „haat” en „geweldsfantasieën". De Haagse Hogeschool nam de docent in bescherming en verklaarde dat het citaat uit zijn verband is gerukt.“Vanuit ethisch perspectief heeft de docente een voorbeeld gegeven van onjuist redeneren. Er is op geen enkele manier sprake van aanzet tot haat of erger. Wij betreuren het dat deze citaten uit hun verband zijn getoond en daarmee een verkeerde indruk kunnen wekken.”

Private macht in het digitale domein

De macht van grote internetbedrijven als Google, Twitter en Facebook staat al langer ter discussie. Ik heb er eerder over geschreven onder titels als Google als rechtbank, Moet het internet gereguleerd worden en zoja hoe?, Facebook aan banden? en  Politici en het vrije verkeer van informatie. De kritiek op de sociale media die deze bedrijven exploiteren betreft onder meer de handel in persoonsgegevens, het onbelemmerd toelaten van aanstootgevende, discriminerende of haatzaaiende content en hun rol bij de polarisatie van het publieke debat. Oud-Europarlementslid voor D66 Marietje Schaake schreef afgelopen zaterdag in de NRC een artikel waarin een meer fundamenteel oordeel wordt gegeven over sociale-mediabedrijven. Want alle discussies over het onheil dat deze bedrijven kunnen aanrichten 'maskeren een veel groter probleem: de grote reikwijdte van private macht in het digitale domein. Daar, veelal onzichtbaar, is de democratie fundamenteel in het geding.' 

Over de 'democratiserende' werking van de internettechnologie deden internetgoeroes in de jaren negentig van de vorige eeuw de fraaiste beloftes. Mensen als Sergey Brin, een van de oprichters van Google, beloofden een emanciperende en liberaliserende werking van het internet, schrijft Schaake, 'door het openbreken van monopolies op macht en informatie. Inmiddels zijn een handvol technologiereuzen zelf monopolisten geworden.' Democratische regeringen hebben al die tijd vastgehouden aan een laissez-faire beleid tegenover het nieuwe, op internettechnologie gebaseerde bedrijfsleven. Zo weinig mogelijk regelgeving en primair vertrouwen op de klassieke wetten van de vrije ondernemingsgewijze productie. Nu worden ze geconfronteerd met machtige, puur op winst gerichte systemen die, 'gevoed door ontransparante datasets en door machine-learningprocessen, de democratie en het publieke belang hebben uitgehold.' 

De impact van het digitale domein op het privéleven en samenleven is enorm. Sociale media zijn publieke diensten geworden, openbare platforms voor debat en uitwisseling van informatie. We hebben er helaas niets meer over te zeggen. Het digitale domein is in private handen, het wordt gestuurd door private belangen en we hebben geen enkel zicht op wat er precies gebeurt. Daar zit het echte probleem van de sociale media.