26 december 2017

Van Imhoff in de doofpot

In 1965 mocht VARA's Achter het Nieuws geen uitzending wijden aan de ramp met het schip Van Imhoff in 1942 in Nederlands Indië. De documentaire  'De ondergang van de Van Imhoff' laat nu na 52 jaar zien wat er toen is gebeurd en waarom niemand dat mocht weten.

In 1942 wordt het Nederlandse stoomschip Van Imhoff, met aan boord 477 Duitse burger-gevangenen bij Sumatra door een Japans vliegtuig tot zinken gebracht. De kapitein besluit om de voltallige Nederlandse bemanning te redden, maar hij laat de Duitsers over aan het noodlot. Een ander passerend Nederlands schip weigert de schipbreukelingen op te nemen als blijkt dat het Duitsers zijn. Slechts 65 van hen weten de ramp te overleven en spoelen aan op het Nederlands-Indische eiland Nias. Na de oorlog brengen overlevenden vanuit Duitsland de zaak bij de Nederlandse autoriteiten onder de aandacht. Er volgt een onderzoek, maar Justitie seponeert de zaak na verhoor van de kapitein die, al dan niet ingefluisterd door andere betrokkenen, een valse voorstelling van zaken geeft. Een van de Duitse overlevenden schakelt de pers in. Het krantenartikel komt onder de aandacht van Herman Wigbold van Achter het Nieuws die aan Dick Verkijk vraagt de zaak te onderzoeken voor een item in zijn nieuwsrubriek. Hij neemt daarvoor contact op met verschillende autoriteiten. Die weten VARA-voorzitter Rengelink zover te krijgen dat hij de uitzending van de documentaire verbiedt. Verkijk publiceert zijn bevindingen op 16 april in Het Parool en wordt dan op staande voet ontslagen. Achteraf gezien is het wel opmerkelijk en lovenswaardig dat deze krant zich heeft losgemaakt van het politieke establisment dat koos voor de doofpot.


19 december 2017

Facebook aan banden?


Het Centraal Planbureau doet voorstellen voor een vergunningstelsel met regels voor digitale platforms zoals Facebook, Google en Amazon. Aanleiding is de groeiende macht van de bedrijven achter deze sociale media. De overheid blijft achter met de regulering van deze giganten die in de praktijk, zeker in vergelijking met andere bedrijfssectoren, nog steeds volledig vrij spel hebben. Op Europees niveau wordt er al jaren over regelgeving gesproken. Duitsland wil een boete zetten op het niet snel genoeg verwijderen van haatzaaiende berichten.

Gezien de enorme macht van de bedrijven die de sociale media beheren is regelgeving zeker te verdedigen. 'Digitale platforms treden op als makelaar voor uiteenlopende diensten en producten,' schrijft het CPB, 'maar hebben één ding gemeen: zij ordenen informatiestromen tussen hun gebruikers.' Hoe dat precies werkt is voor de individuele gebruiker niet inzichtelijk. Maar er wordt in elk geval veel aan verdiend. En er zijn enkele verontrustende effecten voor het vrije verkeer van informatie zoals de verspreiding van nepnieuws via botnets en het ontstaan van filterbubbles.

De grote spelers op het gebied van sociale media hebben weinig te duchten van concurrentie. De klanten wisselen niet snel van platform, merkt het CPB op. Als er al sprake is van concurrentie zal dat er eerder toe leiden dat er nog slimmere strategieën worden ontwikkeld om advertenties binnen te halen. En niet in het voordeel van de klant: 'Concurrentie zal de risico’s rond informatieordening eerder versterken dan beperken.'

Vanwege de machtsongelijkheid tussen bedrijf en klant en het feit dat er te weinig waarborgen zijn om onbedoelde of ongewenste effecten van sociale media tegen te gaan beveelt het CPB een aantal beleidsmaatregelen aan.  Het gaat dan met name om het bevorderen van transparantie van de platforms en het aansprakelijk maken van de platforms voor schadelijke externe effecten.

19 november 2017

Dit is nepnieuws 'omdat ik het zeg'

Was het een toevallige samenloop van omstandigheden? Zowel in Spanje, Engeland als Nederland waarschuwden ministers de afgelopen week voor nepnieuws, meer in het bijzonder voor nepnieuws dat vanuit Rusland zou worden verspreid. De nieuwe minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren, die over de AIVD gaat, schreef een brief aan de Tweede Kamer op verzoek van CDA-fractieleider Van Haersma Buma. "Nederland staat in het vizier van onder meer Russische inlichtingendiensten," volgens de minister. " Naast deze klassieke inlichtingenoperaties via inlichtingenofficieren zet Rusland ook digitale middelen in voor beïnvloeding van besluitvormingsprocessen, beeldvorming en de publieke opinie. Ook in Nederland zijn er dossiers en (politieke) processen die voor Rusland van belang zijn en waarbij beïnvloeding en manipulatie een voorstelbare dreiging zijn, bijvoorbeeld het MH-17 proces."
Dat was een pikant voorbeeld voor Buma, enkele dagen nadat zijn fractiegenoot Omtzigt zijn excuses had moeten aanbieden voor het souffleren van een 'nepgetuige' op een hoorzitting over de ramp met de MH-17. Dat nieuws, vorig weekend door de NRC naar buiten gebracht, is door een andere aanwezige bij de hoorzitting overigens gekwalificeerd als 'nepnieuws'. De suggestie van de krant dat Omtzigt met opzet deze getuige opvoerde wijst VU-docent Erik Denters met klem van de hand. Maar tendentieuze journalistiek is nog geen 'nepnieuws'.


14 november 2017

De vrijheid van meningsuiting van een docent

Op de Haagse Hogeschool, mijn oude werkgever, is een rel uitgebroken over 'seksistische en discriminerende' uitspraken van docent Herre Faber, vaste blogger op de hogeschoolsite. Een groep studenten en medewerkers verwijt hem dat hij met zijn teksten hun sociale veiligheid aantast. Ze hebben een brief geschreven aan het hogeschoolbestuur met hun klachten en verlangen een publiekelijke reactie vanuit het College van Bestuur op zijn uitspraken. "Wij willen niet dat discriminatie en seksisme gebagatelliseerd worden, wij willen dat het serieus genomen wordt." En verder: "Wij vragen ons af, is vrijheid van meningsuiting belangrijker dan de sociale veiligheid van studenten en medewerkers? Vooral wanneer deze mening wordt geuit op het platform van onze Hogeschool." Faber vindt het niet leuk meer en heeft het bijltje er bij neer gegooid.

Het college van bestuur betreurt zijn keuze om te stoppen als columnist. Hij heeft volgens het bestuur in zijn laatste column geen grens overschreden. 

De gewraakte column gaat over seksuele intimidatie en verwijst naar alle MeToo schandalen. Als je mannen in het algemeen oproept om zich te onthouden van alle vormen van aanranding en initimidatie van vrouwen, dan moet je consequent zijn, schrijft Faber. Roep dan ook alle moslimmannen op om hun vrouwen zelf de keus te geven zich te kleden zoals ze willen, en neem afstand van het slaan van ongehoorzame vrouwen en de genitale verminking van baby's.

21 oktober 2017

Wanneer ben je dood?

De Reclame Code Commissie (RCC) neemt ook klachten in behandeling over voorlichting van de overheid. Van het Comité Orgaandonatie Alert   kreeg de RCC tot tweemaal toe een bijzondere klacht. Het Comité vindt dat het Ministerie van Welzijn en Volksgezondheid de burgers misleidt over de gang van zaken bij orgaandonatie. "Het ministerie wekt in die campagne ten onrechte de indruk dat de donor is overleden wanneer zijn organen worden uitgenomen. In werkelijkheid is de donor “slechts” hersendood verklaard op basis van een protocol. Er is dan een uitval van hersenfuncties, maar de donor is niet overleden in de gebruikelijke zin van het woord. Door dit er niet bij te vertellen schaadt het ministerie het vertrouwen van het publiek."

Op 11 augustus wees de RCC het ministerie andermaal terecht. De overheid moet in de communicatie aan potentiële donors duidelijker zijn. Zoals de begrippen 'overlijden', 'overleden' en 'dood' nu gehanteerd worden kan het publiek op het verkeerde been gezet worden en dat is in strijd met artikel 5 van de Nederlandse Reclame Code.


01 oktober 2017

Beren op de weg zetten

Jaren geleden hoorde ik deze uitspraak voor het eerst van een ambtenaar: hoeveel beren zijn er nog op deze weg? Oftewel: welke hindernissen gaan we nog tegenkomen om dit plan uit te voeren? De geschiedenis van de initiatiefwet Open Overheid (WOO) laat zien dat ambtenaren ook beren op de weg kunnen zetten om te voorkomen dat plannen doorgaan. De WOO is vijf jaar geleden ingediend door GroenLinks en D66 en uiteindelijk na een aantal wijzigingen vorig jaar in de Tweede Kamer aangenomen. Tegen stemden VVD en CDA, de twee grootste partners van de beoogde nieuwe regeringscoalitie. De wet ligt nu bij de Eerste Kamer en het is zeer de vraag of er daar een meerderheid voor te vinden is. Op verzoek van Minister Plasterk heeft een adviesbureau van de Rijksoverheid twee 'quick scans' uitgevoerd om een beeld te krijgen van de te verwachten kosten. De uitkomsten daarvan zijn alarmerend: tientallen, honderden miljoenen vliegen je om de oren als je de bevindingen leest. De Eerste Kamer gaat het nu allemaal nog weer eens grondig onderzoeken en wellicht zit er in het lang verwachte regeerakkoord een 'njet' voor de coalitiepartijen die ook daar een krappe meerderheid hebben.

Wat de besluitvorming bijzonder troebel maakt is dat voor de 'quick scan' uitsluitend input is verzameld uit de ambtelijke organisatie. En juist die zou volgens de geest én de letter van de wet hoognodig veranderd moeten worden om de veelgeroemde, maar in de praktijk vooral belemmerde transparantie van de overheid nu eindelijk eens waar te maken. De alarmbellen die de Eerste Kamer voor de wet moeten waarschuwen worden gedragen door de beren die de openheid vrezende ambtenaren zelf hebben opgesteld. Of, om het met een expert op het gebied van informatievoorziening bij de overheid, Guido van Enthoven, te zeggen: 'In zekere zin is hier de kalkoen bevraagd over het kerstmenu.'

23 september 2017

Koloniaal denken

De zwarte kanten van ons koloniale verleden zijn lange tijd verborgen geweest. Het verhaal gaat dat een poging om naast het Wilhelmus ook het slavernijverleden van Nederland verplicht voor te schrijven in de geschiedenisles op de basisschool het niet gehaald heeft bij de regeringsformatie. Anderhalve eeuw na de afschaffing van de slavernij is dit kennelijk nog steeds een gevoelig punt.

Nu is er onlangs een rel uitgebroken over een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift waarin het kolonialisme over het algemeen als heilzaam en legitiem werd beschreven. Het artikel van de Amerikaanse hoogleraar politicologie Bruce Gilley stond in het Third World Quarterly van augustus 2017. Gilley stelt dat de nadelen van het kolonialisme in gekoloniseerde landen niet opwegen tegen de voordelen. Hij somt op: meer onderwijs, betere gezondheidszorg, afschaffing van slavernij, meer werkgelegenheid, beter bestuur, infrastructuur, vrouwenrechten, bevrijding van minderheden, toegang tot kapitaal en verspreiding van kennis. Volgens Gilley kunnen zwakke en fragiele staten nu opnieuw geholpen worden door rekolonisatie.

Het artikel van Gilley verbaast me minder dan de reactie van duizenden ondertekenaars van een petitie die de redactie van het Third World Quarterly opriep het artikel terug te trekken en zich te verontschuldigen voor deze ondermaatse bijdrage. Dat het stuk door de peer-reviewers al was bestempeld als eenzijdig, krakkemikkig en niet publicabel vind ik wel een terecht argument om de redactie aan te spreken op haar beleid. Maar het bezwaar van de ondertekenaars dat het artikel 'beledigend' zou zijn lijkt me niet geldig in een vrij wetenschappelijk discours.

13 september 2017

De lange arm van de farmaceutische industrie

Zaterdag 9 september had het radioprogramma Argos een reportage over het vertrek van Dick Bijl als hoofdredacteur van het Geneesmiddelenbulletin: luis in de pels van de farmacie. Bijl heeft zijn baan opgegeven na een aantal onaangename ervaringen met de invloed van de farmaceutische industrie die zijn wetenschappelijke bijdragen over de werking van geneesmiddelen niet kon waarderen.
De druppel was een proces dat hem voor de tuchtrechter bracht vanwege zijn melding van schadelijke bijwerkingen bij volwassenen van methylfenidaat in middelen tegen ADHD zoals Concerta. De Europese Registratie Autoriteit EMA heeft Concerta om die reden geen licentie verleend, maar daar is geen bekendheid gegeven. Dat deed Bijl wel in het Geneesmiddelenbulletin. Het College voor de Beoordeling van het gebruik van Geneesmiddelen sloot zich bij het negatieve oordeel over dit middel aan. Psychiaters blijven de middelen echter gewoon voorschrijven en als je er naar zoekt op internet lijkt het een normaal geaccepteerd middel.Terwijl de Europese Registratie Autoriteit vanwege het bedrijfsgeheim de beoordeling van publicaties van de kant van de fabrikant niet mag openbaren, mogen onderzoekers die in opdracht van de fabrikant werken hun positieve bevindingen zonder bezwaar publiceren.

Een Amsterdamse psychiater schakelde de tuchtrechter in tegen de openbaarmaking van het oordeel van de Europese Registratie Autoriteit in het Geneesmiddelenbulletin. Volgens Bijl een vreemde stap omdat de tuchtrechter, die gaat over de beroepsuitoefening van artsen, geen enkele autoriteit heeft voor de beoordeling van wetenschappelijke publicaties. Hij werd tweemaal vrijgesproken, maar trok na alle commotie de conclusie dat het genoeg was geweest en zegde onlangs zijn baan op. Want zijn positie was in de afgelopen jaren ook al meerdere keren onder druk komen te staan.

30 augustus 2017

Ook ambtenaren kunnen gevoelig zijn voor complottheorieën

In 2014 schorste toenmalig minister van Justitie Opstelten Yasmina Haifi, een van zijn ambtenaren, die op dat moment gedetacheerd was bij de Nationale Coördinatoir Terrorismebestrijding. Aanleiding was deze tweet die Haifi schreef in reactie op allerlei nepnieuws dat in die dagen op internet de ronde deed: ‘ISIS heeft niets met Islam te maken… is vooropgezet plan van zionisten die bewust Islam willen zwart maken’. Er kwame meteen Kamervragen van de PVV nadat De Telegraaf dit bericht had opgepikt. En vice-premier Lodewijk Asscher reageerde geschokt over deze 'afgrijselijke tweet (die) getuigde van een bijna onmetelijke domheid'. Hij noemde haar uitspraak bovendien 'een klassieke vorm van antisemitisme.' Opstelten bezwoer dat Haifi nooit meer zou terugkeren in deze functie. Haifi verwijderde de tweet onmiddellijk, realiseerde de politieke gevoeligheid van de uitspraak gezien haar functie en nam afstand van ISIS die volgens haar in strijd met de islam handelde.

De Haagse rechtbank heeft nu bepaald dat het voorwaardelijk ontslag een te zware maatregel is geweest. Haifi heeft recht op een schadevergoeding. Haar uitlatingen vallen volgens de rechtbank onder de vrijheid van meningsuiting van ambtenaren.

16 augustus 2017

Gebiedsverbod


Minister Blok van Veiligheid en Justitie heeft op dringend verzoek van de burgemeester van Den Haag imam Fawaz Jneid voor zes maanden een gebiedsverbod opgelegd. Dat betekent dat hij niet meer mag prediken in en rond een islamitische boekwinkel aan de Haagse Cilliersstraat. De maatregel is gebaseerd op de Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen die op 1 maart van dit jaar is ingegaan. Op grond van die wet kunnen vrijheidsbeperkende maatregelen worden opgelegd aan personen die een gevaar vormen voor de nationale veiligheid of voornemens zijn zich aan te sluiten bij terroristische strijdgroepen.

Het gebiedsverbod lijkt een uitprobeersel om radicale predikers de pas af te snijden zonder inbreuk te plegen op de grondwettelijke vrijheid van godsdienst en de vrijheid van meningsuiting. Maar dat doet het natuurlijk wel. De overheid ontneemt iemand op voorhand het woord zonder dat er een rechter aan te pas komt. Dit is regelrechte censuur van de overheid, zo erkende ook hoogleraar Algemene Rechtswetenschap Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen vanavond voor radio 1 in het programma 'Dit is de dag'.


11 juli 2017

Het verschil tussen Duitsland en Nederland

Afbeeldingsresultaat voor NetzDG
De Duitse Bondsdag heeft op 30 juni j.l. de Netzwerkdurchsetzungsgesetz-NetzDG aangenomen. Dat is een wet die haatdragende, discriminerende en andere ongewenste uitingen op internet moet tegengaan. Beheerders van internetplatforms zoals Facebook lopen het risico op hoge boetes als ze niet goed hun best doen om de vuilspuiterij direct van het net te verwijderen.
Nederlandse parlementariërs vroegen onze regering in april of we hier ook niet zo'n wet zouden kunnen gebruiken. Nee, antwoorden de ministers Blok en Plasterk op 5 juli in een uitgebreide brief die laat zien dat vrijheid van meningsuiting hier anders wordt benaderd dan bij onze oosterburen.

Allereerst benadrukt de regering in principe voorstander te zijn van van zelfregulering als het om zaken gaat die het particuliere bedrijfsleven betreffen. Sinds de overheid eind vorige eeuw besloten heeft zich op tal van terreinen als regelaar terug te trekken gaat zij niet vooraan staan om te voldoen aan een vraag om in te grijpen. Blok en Plasterk wijzen in dat verband op de gedragscode die in Europees verband met internetbedrijven is afgesproken tijdens het Nederlandse voorzitterschap in 2016.

'De belangrijkste inspanningsverplichting die uit de Gedragscode voortvloeit betreft de afdoening en eventuele verwijdering van haatzaaiende uitingen na meldingen van gebruikers binnen 24 uur.' En die code blijkt te werken volgens de ministers. 'De resultaten laten zien dat significante vooruitgang is geboekt ten aanzien van de efficiëntie en snelheid van afdoening van meldingen, verbetering van de rapportagesystematiek, een betere opleiding van medewerkers, verbeterde samenwerking met betrokken partijen en verbetering van de eenduidigheid in behandeling, ongeacht wie de melder is.'

 Dat maakt nieuwe, aparte wetgeving volgens de Nederlandse regering minder urgent. Maar er zijn meer bezwaren tegen overname van het Duitse voorbeeld.

25 juni 2017

Politie snel beledigd

De tolerantie van onze 'beste vriend' wordt regelmatig op de proef gesteld.  Een paar recente berichten:

  • Een 14-jarige jongen uit Den Helder heeft dinsdagavond zijn brutale gedrag moeten bekopen met een nachtje cel. De jongeman stak zijn middelvinger op naar de politi. Hierop is hij aangehouden voor belediging en meegenomen naar het bureau. 

  • De Leiderdorpse Dylan (43) krijgt een boete van 800 euro op de mat voor de belediging van een politieagent. De agenten bekeuren Dylan voor openbare dronkenschap en dat maakt hem woedend. Hij roept: 'Doe je ding fucking ouwe.' Tenminste, dat zeggen de agenten. Dylan geeft toe dat hij dronken was, maar ontkent de belediging. Hij laat de zaak voorkomen en de rechter halveert te boete. 

  • Het opruien van uitgaanspubliek en beledigingen richting politie komt een 21-jarige Edenaar op 150 uur taakstraf te staan, waarvan de helft voorwaardelijk. Agenten houden op 26 februari een jongere aan vanwege uitdaging, maar volgens omstanders hebben ze de verkeerde. Daarop begint de 21-jairge verdachte het publiek op te ruien om leuzen te scanderen. 

  • Een harde duw van een politieagent ontlokte de man uit Nieuw-Dordrecht vorig jaar augustus de krachtterm 'driekwarter'. Dat gebeurde bij een opstootje bij café De Zwetser in Emmen, waar de man met zijn voetbalteam op stap was. Belediging, aldus het Openbaar Ministerie. Wat het precies betekende, wisten de agent en zijn collega’s niet, maar ze snapten wel dat het geen compliment was en namen de man uit Nieuw-Dordrecht mee naar het bureau. Daar belandde hij een nacht in de cel. Een tijdje later ontving hij een boete van 600 euro. Hij liet het ook voorkomen. De officier van justitie legde uit dat de boete zo hoog was, omdat een agent iemand is met een publieke taak. Dan gelden hogere straffen. Toch sprak de rechter de man vrij, omdat zijn kreet geen belediging is volgens de wet. "U moet geen agenten lastigvallen, maar ik verder vind dit een rare, opgeklopte zaak. Een beetje flauwekul. Ik geef u groot gelijk dat niet heeft betaald." 

10 juni 2017

Bedrijfsgeheimen verhinderen democratische besluitvorming

De Europese Commissie wil het onkruidbestrijdingsmiddel Roundup niet verbieden. Er is al jaren een strijd gaande tussen milieubeschermers en de nationale en Europese overheid die de producent, het Amerikaanse bedrijf Monsanto, en de traditionele landbouw blijft beschermen. De beslissing over toelating van het middel is al enkele malen uitgesteld. Nu dreigt de tijdelijke vergunning die eind 2017 afloopt weer met tien jaar verlengd te worden.
De Europese Commissie kan de voortdurende twijfels over de veiligheid van glyfosaat, het omstreden gif in Roundup, niet wegnemen vanwege de geheimzinnigheid over het onderzoek dat aan een positief oordeel over het middel ten grondslag ligt. De EFSA, de Europese organisatie voor voedselveiligheid heeft voor de Commissie glyfosaat onderzocht en komt tot de conclusie dat er niks mis is met het middel. Daarbij baseert men zich onder meer op niet openbaar, zeer omstreden onderzoek dat in opdracht van het bedrijf zelf is uitgevoerd.
Sociaaldemocraten in het Europese Parlement zijn geschokt over het besluit van de Commissie, enkele liberalen hebben vragen gesteld. De fractie van de Groenen in het Europese Parlement heeft een rechtszaak aangespannen bij de Europese Hof van Justitie om openbaarheid af te dwingen.

22 mei 2017

De rechtbank trekt een grens voor de vrijheid van meningsuiting

De Amsterdamse rechtbank heeft duidelijk een streep getrokken in de 22 zaken die het OM naar aanleiding van de aanklacht van Sylvana Simons over haar bedreigende en beledigende Facebook-berichten heeft aangespannen. Er is een grens aan de vrijheid van meningsuiting en die geldt ook op internet. De man, bijvoorbeeld, die over Simons schreef: ‘Zulke mensen moeten gewoon uit de weg geruimd worden’ heeft die grens duidelijk overschreden volgens de rechtbank.
De rechtbank vindt dit een ernstig feit. Door deze uitlating heeft verdachte aangezet tot het plegen van een moord of doodslag. Gelukkig is dit niet daadwerkelijk gebeurd, maar verdachte had iemand op het idee kunnen brengen. Voor aangeefster [slachtoffer] is het zeer beangstigend geweest dat een tekst als deze over haar geschreven wordt. Zij heeft in haar aangifte en op de terechtzitting aangegeven welke impact alle berichten op haar leven hebben gehad. Verdachte heeft hier met zijn uitlating een bijdrage aan geleverd.
En dus is de man met verwijzing naar de artikelen 22c, 22d en 131 van het Wetboek van Strafrecht veroordeeld voor ‘het in het openbaar bij geschrift opruien tot enig strafbaar feit’ en krijgt hij zestig uur werkstraf, overeenkomstig de eis van het OM.

15 mei 2017

De advertentieboycot van GeenStijl

Weblog GeenStijl stimuleerde de schandelijke, seksistische intimidatie van een Volkskrantjournaliste waarop meer dan honderd vrouwelijke journalisten opriepen tot een advertentieboycot van de website. De ministers Bussemaker en Schulz steunden de oproep. GroenLinks en D66 hebben de overheid opgeroepen advertenties terug te trekken. Het kabinet steunt een tijdelijke boycot echter alleen moreel. Een aantal bedrijven heeft inmiddels opdrachten voor advertenties op Geen Stijl ingetrokken.

De Nederlandse Vereniging van Journalisten toont begrip voor het protest tegen GeenStijl, maar steunt de oproep voor een boycot niet. De NVJ schrijft:
(Het) past een vereniging, die opkomt voor het vrije woord niet, om zo’n middel te initiëren of onderschrijven, omdat het potentieel monddood maken van media - óók de ons niet welgevallige media - niet strookt met de voortdurende strijd voor de vrijheid van meningsuiting. Vandaag treft het Geenstijl, morgen NRC, overmorgen Twitter of de publieke omroep. De NVJ moet dergelijk gedrag dus op andere wijze bestrijden en voor het ultieme oordeel erover verwijzen naar de rechter die zich, civielrechtelijk of strafrechtelijk kan uitspreken over de onrechtmatigheid en strafbaarheid van bepaalde uitingen.
De NVJ heeft onderzoek laten doen naar intimidatie van journalisten. Dat komt steeds vaker voor in Nederland. De vereniging dringt aan op het serieus nemen van aangifte van gevallen van initimidatie. Het OM zou er vaker een zaak van moeten maken. De weg naar de rechter is volgens mij ook een betere keuze dan een algemene advertentieboycot.

02 mei 2017

De pers als vijand

De Dag van de Persvrijheid, 3 mei, is elk jaar weer een moment om te rapporteren hoe het er voor staat met de vrijheid van de pers, van journalisten en media. Zowel de Press Freedom Index van Reporters Sans Frontières (RSF) als de Persvrijheidsmonitor van Freedom House en Free Press Unlimited rapporteren een achteruitgang in democratische landen. RSF spreekt over een erosie van de democratie.

De Persvrijheidsmonitor begint met de constatering dat er nooit zoveel ophef is geweest over de Verenigde Staten en de persvrijheid als in het afgelopen jaar sinds Trump aan de macht kwam. Het is dan ook wel heel bijzonder om te zien hoe de nieuwe president zich in strijd met de conventies van al zijn voorgangers vervreemdt van de media en de journalisten. Het rapport citeert Trump: “I have a running war with the media. They are among the most dishonest human beings on earth.” En hij is helaas niet de enige.

Ook in andere landen met een op papier democratisch systeem waar autoritaire leiders aan de macht zijn gekomen (Hongarije, Polen, Turkije) breken politici met de traditie om de pers zoveel mogelijk te vriend te houden. Ook al wordt er overal achter de schermen vaak genoeg de banvloek uitgesproken over kritische journalisten, in de meeste democratische landen is de omgang met de pers over het algemeen beleefd tot vriendschappelijk. Een spannende, maar uiteindelijk redelijke verhouding tussen pers en politiek hoort ook bij de democratie en is in het belang van de burgers. Politici die de pers als vijand beschouwen en journalisten als intermediair willen uitschakelen vormen een gevaar voor het broodnodige openheid in het systeem. De politiek leider als 'tribunist' die uitsluitend rechtstreeks aan 'het volk' meedeelt wat hij zelf kwijt wil degenereert al snel in de richting van een stelsel dat we in Europa liever niet zien terugkeren.







24 april 2017

Overheid dient te faciliteren, niet te hinderen

 mars echte banen 1 mei 2016 k bas driessen 600 x 400

Onder de titel Ankara aan de Amstel levert Eddy Stam forse kritiek op het Amsterdamse gemeentebestuur vanwege de beperkingen die de FNV krijgt opgelegd bij de organisatie van een passende manifestatie op 1 mei. Vorige jaren waren er al problemen met de organisatie van een feest in het Vondelpark en het Oosterpark. En ook dit jaar doet Amsterdam weer moeilijk:
Bronnen vertellen dat de gemeente Amsterdam nu heeft bepaald dat er geen grote namen mogen komen en zeker niet aangekondigd. Er zijn communicatie beperkingen opgelegd. Een regelrechte aantasting van het recht van vereniging, demonstratie en vrijheid van meningsuiting. Genoeg om de gemeente voor de rechter te slepen. De FNV volgt gedwee. Het wrange is dat voor zeer grote commerciële evenementen zoals SAIL de halve stad op de schop gaat. Dus overlast argumenten zijn nogal hypocriet. Amsterdam wil gewoon geen rode stad meer zijn.

15 april 2017

De vrijheid van vergadering opnieuw beperkt

De Nederlandse overheid heeft opnieuw ingegrepen bij een bijeenkomst met een ongewenste buitenlandse gast. De burgemeester van Veldhoven verbood een conferentie in zijn gemeente waar een hoge functionaris van de Eritrese regering zou komen spreken. "Op basis van het openbare orde-aspect heb ik de vrijheden van vergadering en meningsuiting moeten inperken", zegt hij. De organisatoren van de bijeenkomst spanden tevergeefs een kort geding aan.

De rechtbank in Den Bosch bevestigde dat de burgemeester de bijeenkomst moest verbieden op grond van de te verwachten verstoring van de openbare orde. Hij kwam tot dit besluit na de demonstratie van tegenstanders van het Eritrese regime bij het conferentieoord. Zij belaagden de auto van een conferentieganger. Er waren ook signalen dat er later dit weekend nog meer demonstranten, zowel voor- als tegenstanders, konden worden verwacht. De burgemeester had geen minder zwaarwegende middelen om de openbare orde te handhaven, volgens de rechtbank.

De openbare orde is de enig mogelijke grond om in Nederland een vergadering te verbieden. Maar net als bij het verhinderen van een bijeenkomst van Nederlandse Turken met een Turkse minister enkele weken geleden lijken andere argumenten de doorslag te hebben gegeven bij het optreden van de overheid.

31 maart 2017

Strikt geheim, zelfs voor het parlement


Openbaarheid van bestuur was geen item in de afgelopen verkiezingscampagne. Het onderwerp kreeg ook bijzonder weinig aandacht in de verkiezingsprogramma's. We mogen hopen dat de nieuwe Kamerleden toch wat beter gaan letten op de informatievoorziening van de overheid. Als ze hun taak als controleurs van het bestuur tenminste serieus willen nemen.

De nieuwe Tweede Kamer was nog maar nauwelijks geïnstalleerd toen het eerste voorbeeld van de gebrekkige openbaarheid van bestuur naar buiten kwam. En niet op het minst gevoelige onderwerp: de belastingontwijking. Trouw kreeg via een Wob-procedure inzage in een vertrouwelijke notitie waarin ambtenaren van de Belastingdienst de meest gemaakte afspraken met bedrijven beschrijven. De Tweede Kamer heeft dat stuk uit 2015 nooit gezien, ondanks herhaalde verzoeken om meer openheid over dit onderwerp. Nu bestoken de Kamerleden demissionair staatssecretaris Wiebes van Financiën met vele vragen. Later dit jaar staat ook nog een parlementaire ondervraging, een mini-enquête op het programma.

Maar waarom is dit allemaal nodig? Een bestuur dat de wet op de openbaarheid naar letter en geest serieus neemt zou het toch niet zover hoeven laten komen?


06 maart 2017

Een ongewenste campagne

Premier Rutte vindt het ongewenst dat zijn Turkse collega Cavasoglu naar Nederland komt om campagne te voeren voor het referendum in Turkije over een nieuwe grondwet. In Nederland woont een kwart miljoen Turken met stemrecht. Bij de parlementsverkiezingen in november 2015 bracht minder dan de helft een stem uit, maar de overgrote meerderheid van de stemmen ging wel naar de AK-partij van Erdogan. De Turkse president wil geen enkel risico lopen. Volgens een peiling van onderzoeksinstituut Gezici wijst 58 procent van de Turken de invoering van het presidentieel systeem af. 

Cavusoglu is niet van plan zijn bezoek aan Nederland af te zeggen. 'Wij gaan waarheen wij willen en praten met onze staatsburgers.' Fijntjes voegde hij daaraan toe: 'Waar is de democratie of de vrijheid van meningsuiting waarover jullie zeggen ons iets te willen leren? Hoe zit het met de vrijheid van vergadering?' Vice-premier en PvdA lijsttrekker Lodewijk Asscher reageerde daarop verontwaardigd: 'Zijn staatsburgers wonen in Turkije, en daar kan de vrijheid van meningsuiting een stuk beter.' Hij vindt het verkeerd om Turkse Nederlanders steeds 'aan hun haren terug te slepen' en noemde de uitspraken van de Turkse minister een gotspe. D66-lijsttrekker Pechtold zei zich voor 100 procent bij de woorden van Asscher aan te sluiten.

De hypocrisie van de Turkse regering is groot. In het land worden aan de lopende band journalisten gevangen zet en demonstraties verboden. De grondwsetswijziging waardoor in Turkije een presidentieel systeem wordt ingevoerd zal de democratie in het land niet vergroten. Maar de Nederlandse reacties op de Turkse campagne kunnen niet losgezien worden van de verkiezingscampagen in eigen land. De angst is groot dat Wilders zijn tegenstanders vlak voor de verkiezingen als vrienden van de islam kan wegzetten. De jij-bak van Asscher is niet gespeend van enig opportunisme.


25 februari 2017

Vrijheid van meningsuiting in de verkiezingsprogramma's

Toen ik lang geleden begon met het inventariseren van in Nederland omstreden uitingen werd het recht op vrijheid van meningsuiting als iets vanzelfsprekends beschouwd waar je weinig woorden aan vuil hoefde te maken. Elders op de wereld waren er nog veel problemen, maar hier was er geen enkele reden om je druk over te maken over dit onderwerp. Toen ik bijna twaalf jaar geleden aan dit weblog begon was de situatie drastisch veranderd. Vrijheid van meningsuiting was een hot topic geworden, ook in Nederland. Het land was in korte tijd opgeschrikt door twee politieke moorden waarbij de vrijheid van meningsuiting een belangrijke rol speelde. Ineens was niets meer vanzelfsprekend. Ik kon er een boek over vol schrijven.

Sindsdien is het onderwerp niet meer uit de publieke belangstelling verdwenen. Maar dat betekent niet dat er meer duidelijkheid is gekomen over wat wel en wat niet gezegd kan worden. Na veel gedoe is een in onbruik geraakt strafrechtartikel dat 'smalende godslastering' verbood in 2013 afgeschaft. Maar niet zonder pogingen om alsnog via een omweg nieuwe beperkingen op dit gebied in te voeren. Een recente poging van ex-PVV'er Bontes om groepsbeleding uit het strafrecht te halen is gestrand. Er is mogelijk wel een meerderheid te vinden voor het schrappen van het verbod op majesteitschennis. Maar daarvoor moeten we de komende verkiezingen eerst even afwachten.

Wat staat er eigenlijk over dit onderwerp in de verschillende verkiezingsprogramma's?

17 februari 2017

"Wat een voorzichtig gedoe!"

Scholen worstelen met integratieproblemen bij leerlingen. Volgens een recent onderzoek herkent meer dan de helft van de docenten en schoolleiders in de grote steden het beeld van mislukte integratie en scheiding van culturen. In de vier grote steden zegt gemiddeld 14% van de basisschoolleraren en 13% van de leraren in het voortgezet onderwijs dat bepaalde onderwerpen (homoseksualiteit, de coup in Turkije en de populariteit van de PVV) niet in de klas besproken kunnen worden. Voor de overgrote meerderheid van de scholen geldt dit overigens niet. Wat Kamerleden er niet van heeft weerhouden om woorden als 'dramatisch', 'heftig' en 'ronduit zorgelijk' in de mond te nemen. 

Ex-docente Wendy Vianen verwijt de schoolleiding een gebrek aan steun. In een uitzending van 'Dit is de Dag' op Radio 1 van 14 februari zei ze dat schoolleiders bepaalde thema's tot taboe verklaren. 'Ik kreeg van de schoolleiding te horen dat ik beter niet kon vertellen dat ik ervaring heb als agent.' Praten over de recente coup in Turkije werd expliciet verboden. Petra van Haren, voorzitter van de Algemene Vereniging van Schoolleiders vond dat leraren het probleem vooral onder elkaar en met de schoolleiding moeten uitpraten. Je moet je schoolpopulatie en de verschillen tussen leerlingen goed kennen.Scholen willen ruimte bieden voor verschillende identiteiten, volgens Van Haren.

"Wat een voorzichtig gedoe!", riep Elma Draijer, vaste commentator in het programma, spontaan tussendoor. 

31 januari 2017

GroenLinks en de vrijheid van het publieke debat

'Kijk en huiver', schreef Joop, de website van de VARA, vorige week over een debat in De Balie over de islam. Zowel forumleden als discussianten uit het publiek toonden volgens Joop 'onvervalste moslimhaat'. Voor de Amsterdamse wethouder Ollengren en GroenLinks raadslid Groot Wassink waren de berichten aanleiding om aangifte wegens rassendiscriminatie te overwegen.
In het debat pleitte de Vlaming van Rooij voor discriminatie van moslims als 'oplossing' van de problemen die hij heeft met de aanwezigheid van moslims in West-Europa. PVV-medewerkster Bernadette de Wit vond dat gestreefd zou moeten worden naar een reductie van het aantal moslims tot 1 à 2% van de bevolking per land. Forumlid Paul Cliteur vond dat we het voorzichtiger moesten aanpakken.

In de Amsterdamse Gemeenteraad keerde Groot Wassink zich tegen de 'normalisering van racisme en discriminatie'. Hij waarschuwt daarvoor ook samen met zijn PvdA-collega Moorman in een open brief in Het Parool naar aanleiding van de advertentie van de VVD waarin Rutte Nederland oproept om normaal te doen. Over de bijeenkomst in De Balie schrijven ze:
Het meest schokkende aan de bijeenkomst was wat ons betreft de nonchalance waarmee de sprekers hun extreme ideeën etaleerden. En het feit dat hun opmerkingen en suggesties in de zaal onweersproken bleven. De aanwezigen leken zich in meerderheid volstrekt op hun ­gemak te voelen bij hetgeen gezegd werd. Alsof het normaal was.

13 januari 2017

Nepnieuws of een Ministerie van de Waarheid

Dit wordt komend jaar een terugkerend thema in het publieke debat: nepnieuws. En dan bedoel ik valse berichten die bewust verspreid worden om onrust te zaaien. Voor de Taalbank geeft Ton van den Boom de volgende definitie: "als actualiteit of als nieuws gepresenteerde berichten die niet berusten op feiten, maar op fantasie". Maar ik vind dat iets te ruim gedefiniëerd, er zijn zoveel berichten die niet of onvoldoende gebaseerd zijn op feiten. De duim van de auteur kan ook heel onschuldig zijn. Het wordt pas interessant en gevaarlijk als de fantasie wordt ingezet voor een bepaald doel: anderen schaden of bevoordelen, herrie schoppen om te ontregelen, de stabiliteit van een land, een partij of een regering onderuit halen, etc. Deutsche Welle, de Duitse Wereldomroep, sloot het jaar af met een overzicht van dergelijke berichten uit 2016. Bijvoorbeeld het bericht tijdens de Amerikaanse verkiezingscampagne dat de paus pro-Trump zou zijn. Of het bericht waarin Renate Künast, ex-minister voor de Duitse Groenen, zich op haar Facebooksite zou hebben verontschuldigd voor de moord op een student in Freiburg door een jonge asielzoeker.