29 september 2024

Anoniem demonstreren: een principekwestie


De minister van Justitie David Van Weel is vast van plan om ‘binnen de grenzen van het demonstratierecht’ beperkingen op te leggen aan demonstranten. Hij kreeg onlangs steun van de Tweede Kamer die een motie van Eeerdmans (JA21) aannam voor een verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties. Overbodige steun, want zo'n verbod kan al worden uitgevaardigd door de burgemeester volgens de Wet Openbare Manifestaties. Van Weel zal de burgemeesters er nog eens aan herinneren dat ze dat kunnen doen.

Daarmee is de anonimiteit in de uitingsvrijheid opnieuw een punt van debat geworden. Anoniem kunnen blijven hoort bij het grondrecht van de vrijheid van meningsuiting. Anders gezegd: een verplichting of verbod tast het vrijheidsprincipe aan. Maar dat principe is de laatste tijd sterk onder druk komen te staan door moeilijk aan te pakken anonieme overtredingen van de wet op groepsbelediging en haatzaaien in de sociale media. Anonimiteit van demonstranten maakt het voorts lastig gewelddadige relschoppers te vervolgen of de kosten van vernielingen op hen te verhalen. Een verbod op anonimiteit is echter een al te gemakkelijke oplossing die geheel voldoet aan het cliché: de goeden moeten onder de kwaden lijden. 

Naar aanleiding van de demonstraties dit voorjaar op de UvA tegen de banden met Israël schreef de Volkrant over de vrijheid van demonstranten 'om je te kleden zoals je wil'. Die vrijheid is  eigenlijk al sinds 2019 beperkt toen het 'boerkaverbod' inging. Sindsdien is het voor iedereen verboden gezichtsbedekkende kleding te dragen in het openbaar vervoer en in en rondom onderwijs- en zorginstellingen en overheidsgebouwen. ‘Daar valt de universiteitscampus uiteraard ook onder’, zegt hoogleraar rechtswetenschap Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Volgens  hoogleraar Staats- en bestuursrecht Wim Voermans geldt dat niet voor de openbare ruimte. Demonstranten zijn daar vrij in de keuze van hun kleding. Volgens advocaat Willem Jebbink, die vaak demonstranten juridisch bijstaat, is het wel degelijk toegestaan om met gezichtsbedekking te demonstreren. ‘Het is een grondrecht om je te kleden zoals je wil, dat vloeit voort uit het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer.’

16 september 2024

Voorkom de normalisering van Wilders


Tweede Kamer voorzitter Martin Bosma verbood in mei Laurens Dassen, fractievoorzitter van Volt, om de term extreem rechts te gebruiken voor de fractie van Wilders. De term verwijst naar het nationaalsocialisme, vond Bosma: „Ik zie het als een nazi-vergelijking”. En dus greep hij in. Dassen: „Als we dit in het parlement niet mogen benoemen, wordt het heel benauwend.” Hij vond de term gerechtvaardigd: „Als je als partij jarenlang rechters verdacht maakt, journalisten tuig noemt en van groepen Nederlanders zegt dat ze er niet bij horen” kan die term, aldus Dassen. Andere oppositiepartijen reageerden woedend op deze censuur. Ze wezen onder andere op het herhaaldelijke gebruik van de term extreem links door Bosma in het verleden. Dassen nam zijn woorden niet terug. Bosma ook niet.

Was de ingreep van Bosma een eenmalige, wat ongelukkige actie van de nieuwe Kamervoorzitter? Heeft hij zich even niet gerealiseerd dat een Tweede Kamervoorzitter zich neutraal en onafhankelijk moet opstellen? Gegeven de al langere ervaring van Bosma als vice-voorzitter van de Kamer is dat nauwelijks voor te stellen. Het lijkt een heel bewuste ingreep. De vraag is vervolgens of Wilders zich er mee heeft bemoeid. Het lijkt een poging de beeldvorming van zijn groep in positieve zin te beïnvloeden.

Sinds Bosma's ingreep is de discussie over beladen termen niet verstomd. Er wordt dan een verschil gemaakt tussen extreem rechts en radicaal rechts. De laatste variant zou binnen de democratische orde blijven, extreem rechts staat dan voor een anti-democratische en soms gewelddadige houding. Ik vind het een discutabel onderscheid. Het is niet goed hard te maken en er is een grote overloop. Radicaal rechtse partijen kunnen, zie Duitsland, gebruikt worden om de invloed van extreem rechts te vergroten. Wilders heeft in het verleden meermalen laten blijken dat hij de democratie en de rechtsstaat aan zijn laars lapt als het hem uitkomt. Hij is er zelfs voor veroordeeld en hij heeft zijn aanhangers in de loop der jaren meegesleept tot over de grens van wat een democratisch ethos vereist. Nu zijn fractie de grootste is en deelneemt aan een regeringscoalitie doet hij zich graag voor als een 'gewone' politicus. Ik vind dat ronduit gevaarlijk. 

20 augustus 2024

Morrelen aan de demonstratievrijheid


Het komt niet geheel onverwacht. De minister van Justitie van het nieuwe kabinet-Schoof David van Weel (VVD) wil nagaan of er ‘binnen de grenzen van het demonstratierecht’ ruimte is om beperkingen op te leggen aan demonstranten. Hij wil niet over een inperking van het demonstratierecht spreken, maar wel grenzen stellen. Wat is het verschil, vraag je je af. Een belangrijke reden voor zijn plan: mensen begrijpen niet dat een overmacht aan agenten moet worden  ingezet voor demonstranten die zich op de snelweg vastplakken terwijl die agenten elders nodig zijn voor een voetbalwedstrijd of een festival. En de agenten begrijpen het zelf ook niet. 

Het is het populisme ten voeten uit. Het volk wil festivals en voetbal. En doorjakkeren op de snelweg. Dus weg met die demonstranten. Dat grondrechten door veel mensen niet goed worden begrepen is niet zo verwonderlijk. Juridische zaken zijn niet altijd even simpel. Maar van een minister van Justitie mag je verwachten dat hij de wet kan uitleggen én verdedigen. En niet dat hij onbegrip beloont met juridisch discutabele maatregelen. 

Dat Van Weel de klimaatactivisten noemt in zijn voorbeeld en niet de boeren van zijn coalitiegenoot die zonder veel tegenstand snelwegen mochten blokkeren is ook niet bepaald geruststellend. Kennelijk is deze regering niet vies van het maken van inhoudelijke keuzes terwijl de overheid zich volgens de wet en internationale verdragen juist moet onthouden van bemoeienis met de inhoud en het doel van een demonstratie. 

27 juli 2024

Internetprovider komt op voor vrije verkeer van informatie


Na de inval van Rusland in Oekraïne, meer dan twee jaar geleden, besloot de Europese Raad Russische media te blokkeren vanwege desinformatie. De maatregel riep toen veel protest op. 'Dit is buitengewoon onverstandig,' verklaarde de Nederlandse Vereniging van Journalisten, 'omdat het niet aan staten is om nieuwskanalen indirect te laten blokkeren. Daarmee ondermijnt Europa de fundamenten van een vrije pers en zet het de deur open naar een staatsgereguleerde nieuwsvoorziening, waar niet langer de burger in staat is om een vrije keuze te maken uit het nieuwsaanbod.'

De Freedom of Information Coalition een samenwerkingsverband van de NVJ, BoF en enkele internetproviders die de blokkade moesten uitvoeren besloot daarop een rechtszaak aan te spannen tegen de Raad. De FOIC stelt dat het besluit van de Raad van Ministers van de Europese Unie zonder onafhankelijke juridische toetsing zijn doorgevoerd. De coalitie stelt dat deze maatregelen de informatievrijheid, een fundament van de democratie, ernstig ondermijnen. De zaak diende op 10 juli j.l. bij de Europese rechter in Luxemburg. Inmiddels hebben ook de Europese Commissie, de EU-Buitenlandvertegenwoordiger en drie Baltische staten zich aangesloten bij het proces. De Baltische staten zijn blij met de blokkade omdat die de verspreiding van Russische propaganda aan banden legt. De Commissie beroept zich op het belang van het tegengaan van desinformatie ten tijde van oorlog. Maar hoever wil de Commissie daarin gaan? Kan een verbod op doorgave van bepaalde media niet leiden tot een grotere behoedzaamheid bij internetproviders die uit voorzorg veel meer bronnen gaan blokkeren?

De tegenpartij stelde bij de behandeling van de zaak ook de rol van de ISP ter discussie.

16 juli 2024

Mogen politici meer?

                                                                      

Het OM in Amsterdam heeft de aangiftes tegen Mona Keijzer wegens haar uitlatingen in de talkshow Sophie & Jeroen van 17 mei 2024 geseponeerd. Ze gaf een toelichting op het hoofdlijnenakkoord van de nieuwe coalitie waarin een streng asielbeleid staat aangekondigd. Nieuwkomers zouden bij de inburgering meer moeten worden geconfronteerd met wat er tijdens de Holocaust met joden is gebeurd. Onder hen zijn immers veel mensen uit islamitische landen en, zei Keijzer, ,,We weten dat daar Jodenhaat bijna onderdeel is van de cultuur.” Ook na kritiek, van onder andere Arnon Grunberg, bleef Keijzer bij haar uitspraak. Ze maakte wel haar excuus en zei dat ze niet alle moslims bedoelde. Later verwees ze naar de reacties in islamitische landen op de moordpartij door Hamas op 7 oktober 2023 en naar uitspraken van de socioloog Ruud Koopmans.

Zestien mensen deden aangifte wegens groepsbelediging. Het OM heeft geconcludeerd dat de uitingen in beginsel strafbaar zijn, maar dat een strafrechtelijke vervolging van de politicus in dit geval in strijd is met de vrijheid van meningsuiting. 'Het OM is van oordeel dat de uitlatingen die door Keijzer zijn gedaan op zichzelf beledigend zijn over een groep mensen wegens ras en godsdienst en, ook in de context van het publieke debat, onnodig grievend zijn. Keijzer heeft naar het oordeel van het OM onvoldoende verantwoordelijkheid genomen om te voorkomen dat haar uitingen die zij in de talkshow Sophie & Jeroen heeft gedaan zouden aanzetten tot onverdraagzaamheid.'

De zaak is geseponeerd omdat volgens het OM het strafrecht ultimum remedium is. Vervolging van de politicus zou een chilling effect kunnen hebben op de uitingsvrijheid. En Keijzer moet voldoende vrijheid gegund worden om de plannen van de coalitie uit te leggen zonder bang te hoeven zijn voor strafrechtelijke gevolgen. 

Alles goed en wel, maar dit roept de vraag op in hoeverre politici anders behandeld mogen worden dan gewone burgers.

Dit een kwestie van balans tussen vrijheid en verantwoordelijkheid. Keijzer toonde zich naar mijn mening onverantwoordelijk door met haar stellingname de haat tegen moslims aan te wakkeren. Moet haar dat als publiek persoon gegund worden? Juist als politicus, zou je ook kunnen zeggen, moet ze op haar woorden letten. Kennelijk koos ze er in dit geval voor het voorbeeld van de leider van de grootste coalitiefractie te volgen. De heel bewust gekozen termen duiden er op dat ook Keijzer wel dacht weg te komen met 'cultuur' en 'niet alle moslims'. Maar haar uitspraak bevestigt natuurlijk eens te meer de bestaande discriminerende vooroordelen met als gevolg een verdere verharding van de tegenstellingen in de samenleving. Het lijkt mij geen verantwoorde omgang met de vrijheid die je als politicus hebt. Dat mag het OM best een keer laten weten door een toetsing aan het strafrecht mogelijk te maken.

30 juni 2024

De politiek van het woord


De Tweede Kamer hield hoorzittingen met de beoogde ministers voor het nieuwe kabinet-Schoof. Het experiment heeft gemengde reacties opgeroepen. De Kamerleden mochten vragen stellen, maar er was geen ruimte voor debat. De kandidaat-bewindslieden van de PVV kregen vooral vragen over uitspraken die ze in het verleden hebben gedaan. De meeste aandacht ging uit naar Marjolein Faber en Reinette Klever die doorgezaagd werden over hun eerder ingenomen standpunt ten aanzien van de 'omvolking'. De omvolkingstheorie draait om het idee dat door een bewuste strategie van een elite, immigranten en vooral mensen van kleur de "blanke" westerse cultuur verdringen. 

Faber nam afstand van de term vanwege de 'connotatie met het verleden'. Ze doelde daarbij op de omvolking die de nazi's in de jaren veertig nastreefden. Maar de complottheorie die extreemrechts nu verspreidt heeft een geheel andere inhoud. De nazi's streefden in het oosten naar 'Lebensraum' en daarvoor moesten slavische volken worden 'gegermaniseerd'. De omvolking die Baudet en zijn PVV-adepten aanhangen gaat over een bewuste strategie van de elite om het eigen volk 'te vervangen door Afrikanen en Arabieren', zoals de bedenker, Renaud Camus, jaren geleden voorspelde. De hedendaagse racisten hanteren een bedreigend, angstaanjagend concept om 'het volk' tegen 'de elite' op te zetten.

In de hoorzittingen en de publiciteit eromheen is de aandacht vooral uitgegaan naar het gebruik van het woord 'omvolking'. De kandidaat-ministers namen afstand van de term of gaven er een andere inhoud aan (een 'feitelijke demografische ontwikkeling' volgens Klever) en dat was dat. Maar, constateert Erik van Ree in de NRC, 'het gedachtegoed er achter blijft buiten schot'. 'De critici van de beoogd PVV-minister van Asiel en Migratie zijn ontevreden maar kunnen weinig uitrichten. Hun kritiek was immers overwegend gericht op de term ‘omvolking’, en de oorsprong daarvan, niet op de gedachte erachter. Ze zijn door Faber in de kuil geduwd die zij voor haar gegraven hadden.' Een gemiste kans voor de oppositie, vindt Van Ree.

15 juni 2024

Reclame als spiegel?


In het boek Wat mocht, wat mag, what's next schrijven Wilbert Schreurs en Doortje Smithuijsen over veranderende normen in de reclame. Reclame is een barometer van de tijdgeest. Als spiegel van verandering zien we via reclame de normen over goede smaak en fatsoen verschuiven, schrijven zij. Dat wordt duidelijk als we naar de jaren negentig kijken. De val van de Muur en de groei van de winsten in de neoliberale economie verleggen de grenzen. Reclamemakers kunnen zich meer permitteren. De angst voor negatieve effecten van reclames die voor sommige mensen te ver gaan is verdwenen. 

Het bekende voorbeeld is Benetton. Dat kledingbedrijf adverteert met foto's van maatschappelijk actuele thema's en gebeurtenissen. Er wordt geen kleding getoond, alleen de tekst 'United Colors of Benetton'. Voorbeelden: een priester en een non die elkaar kussen, een pasgeboren baby die bebloed en wel nog aan de navelstreng hangt, een shirt van een soldaat die in Bosnië heeft gevochten, een advertentie met een stervende aidspatiënt: het zijn uitingen die onmiskenbaar bedoeld zijn om te prikkelen.

En daar is het Benetton natuurlijk om te doen. Reclame is een kwestie van aandacht vragen, opvallen en emoties opwekken. Zo probeerde Mazda naar het voorbeeld van Benetton op te vallen en te prikkelen met het billboard met een close-up van een vrouw met een dichtgeslagen oog. In kleine letters staan, naast het oog, de verschillende kleuren van de nieuwe Mazda-modellen vermeld, met daaronder ‘United Colors of Mazda’.

27 mei 2024

De oorlog in Gaza 'slim omzeilen'


Een van de meest krampachtige en hoogst verontrustende reacties op het studentenprotest tegen de oorlog in Gaza komt uit een hoek waar je zoiets niet zou verwachten: de Universiteit voor de Humanistiek. Docent Rodante van der Waal schreef er over in Trouw. De Waal doceert 'dekoloniale theorie' en had in dat verband gesproken over het optreden van Israël in Gaza. Enkele studenten verweten haar antisemitisme nadat ze haar naam hadden aangetroffen onder een door duizenden zorgmedewerkers ondertekende petitie die opriep om het geweld te beëindigen. Vervolgens kreeg zij een mail van de onderwijsdirecteur die haar opdroeg 'het in mijn collegereeks niet meer te hebben over Palestina of Gaza. Mocht een student er toch nog naar vragen, dan moest ik het onderwerp ‘slim omzeilen’. De teksten van de alom gerespecteerde Palestijnse theoreticus Edward Said moesten van het curriculum af. De Palestijnse gastdocent moest ik afzeggen.' De Waal weigerde dat. De Universiteit trok daarop een eerdere toezegging voor voortzetting van haar betrekking in. 

De Universiteit wil 'om privacy-redenen' niet ingeaan op dat laatste punt. De genoemde Palestijnse filosoof Edward Said, schrijft de UvH, 'komt aan bod in curricula van de UvH, passend bij de leerdoelen van het betreffende vak.' Kennelijk dus niet bij het onderwerp dekolonisatie. Je zou je naast de vraag of ze daar Said wel gelezen hebben ook kunnen afvragen hoe het dan zit met de academische vrijheid als van hogerhand wordt bepaald welke literatuur een docent gebruikt. 

13 mei 2024

Studenten blijven demonstreren


De ME op de universiteit. Het gaat er heftig aan toe bij de demonstraties van studenten. Ze eisen dat de universiteit de banden verbreekt met Israëlische instellingen. Dat gebeurt niet. Het gerechtvaardigde doel dreigt langzamerhand te verdwijnen in een geweldspiraal van politie en relschoppers. De ME slaat vreedzame demonstranten van het universiteitsterrein op het Roeterseiland. Door activisten worden zinloze vernielingen aangericht. Vertegenwoordigers van de pers worden bij hun het werk gehinderd. Een domme, onvergeeflijke actie.

Dat deze protesten zo uit de hand lopen heeft alles te maken met het volstrekte onbegrip dat de autoriteiten laten zien inzake de groeiende afkeer van het geweld van Israël in Gaza. Er is werkelijk geen spoor te vinden van enige solidariteit met de bevolking van Gaza die dreigt te worden uitgehonderd en afgeslacht. De reactie van Rutte op de studentendemonstraties is tekenend. Hij belegde vandaag een overleg over toenemend antisemitisme. Met geen woord nam hij afstand van de genocide die zich in Gaza voltrekt. En zo reageren de meeste westerse leiders. 

Het misbruik van de beschuldiging van antisemitisme tegenover mensen die Israël veroordelen is pijnlijk. Alsof het Joodse volk als zodanig verantwoordelijk kan worden gehouden voor de misdaden van een regime. Het is een belediging van die vele Joden die zich van dat regime distantiëren. Maar afstand nemen van Netanyahu c.s. is te veel gevraagd. De banden met de Israëlische regering zijn in de loop der jaren kennelijk zo stevig gegroeid dat wat in het geval van Rusland na de inval in Oekraïne bij wet werd opgelegd -door sancties en het verbreken van alle betrekkingen- hier volslagen onmogelijk lijkt. 

22 april 2024

'Licht is het beste medicijn tegen de donkere achterkamertjes'


Een groot deel van het archief van de Bijlmerramp van 1992 is onnodig lang geheim gehouden zegt het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (Acoi). De vliegramp met het Israëlische vrachtvoertuig dat op 4 oktober 1992 in de Bijlmer neerstortte kostte 43 mensen het leven. Tot op de dag van vandaag bestaan er bij nabestaanden vele onzekerheden. Volgens het Acoi draagt de openbaarheidsbeperking op het archief van de Raad voor de Luchtvaart tot 2068 bij aan de geheimzinnigheid en de beeldvorming. Het vertrouwen in de overheid wordt daardoor geschaad  Openbaarmaking van het grootste deel van het archief maakt het mogelijk dat mensen het handelen van de betrokken autoriteiten zelf kunnen beoordelen. Niet alle vragen zullen beantwoord kunnen worden, staat in het rapport Geen afgesloten hoofdstuk van het Adviescollege. Op voorhand dempt het rapport verwachtingen omtrent nieuwe informatie, bijvoorbeeld over de lading van het vliegtuig. Maar openbaarheid kan bij de nabestaanden de nog altijd sluimerende onrust wegnemen, volgens het Acoi. 'Licht is het beste medicijn tegen de donkere achterkamertjes.'

De aanpak van de ramp door de overheid is niet vlekkeloos verlopen, weten we uit eerdere pogingen meer duidelijkheid te krijgen over oorzaak en gevolg van de ramp. 'Er was weinig aandacht voor de menselijke kant van de ramp, die was vooral gericht op het technische aspect.' 'Dit heeft bijgedragen aan de mystificatie van de ramp en een groeiend wantrouwen over het overheidsoptreden'. Met name PvdA-Kamerlid Rob van Gijzel heeft zich na de ramp in de materie vastgebeten. In 2018 zei hij naar aanleiding van een onderzoek van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid: 'Veel betrokkenen van de Bijlmerramp hebben die gebeurtenis nog steeds niet verwerkt (…). En dat komt (…) uiteindelijk niet door het ongeval zelf, maar door hoe de overheid is omgegaan met de mensen in de Bijlmer. (…) Met louter technisch onderzoek neemt het wantrouwen van de slachtoffers (…) meestal juist toe.' Het is een leerpunt voor de overheid dat niet alleen geldt voor deze ramp. 

15 april 2024

Lentekriebels


Seksuele voorlichting op school is altijd al een gevoelig onderwerp geweest. Er zijn ouders die er niets van willen weten. Ze vinden dat seksualiteit beter in gezinsverband besproken kan worden. Vorig jaar werd die gevoeligheid van ouders op de proef gesteld toen extreemrechtse onruststokers een lespakket van het Rutgers centrum onder vuur namen. Ongehoord Nieuws sprak over een ‘gifitige ideologie’. Thierry Baudet van Forum voor Democratie stelde vragen in de Tweede Kamer. En ook ouders lieten van zich horen. Veel onrust kwam door misinformatie. Ongenunaceerde en onware berichten op sociale media speelden een grote rol in een hetze tegen de Stichting Rutgers, de GGD's en de scholen die het lespakket gebruikten. Zo toonde Baudet in een filmpje een boek dat niet meer werd gebruikt. Ook de suggestie dat het programma verplicht zou zijn moest worden ontkend. Het leidde tot veel onrust op scholen en op sommige, met name christelijke, scholen werd het programma afgelast. 

Volgens het programma Pointer is er via de sociale media heel bewust een haatcampagne gevoerd tegen Rutgers. Het programma citeert een onderzoek van Trollrensics naar duizende tweets die vorig jaar maart aan de Week van de Lenkriebels waren gewijd. Onder de activisten was ook het duo Pieter Parlevliet en Huig Plug, eerder veroordeeld voor smaad en laster in de zaak over een zogenaamd 'pedofielennetwerk'. Een van de aanjagers van de campagne blijkt de stichting Gezin in Gevaar (onderdeel van het conservatief-katholieke Civitas Christiana). Zij keert zich al lang tegen thema’s als abortus, klimaatmaatregelen en asielbeleid.

Tips voor de media

Dit jaar was de ophef een stuk minder. Het thema was online weerbaarheid. In de onderbouw leerden de kinderen hoe ze veilig gebruik kunnen maken van sociale media en internet. In de bovenbouwgroepen leerden de kinderen hoe ze kunnen voorkomen dat ze onbedoeld naaktbeelden te zien krijgen. Er waren opnieuw discussies rond het lesprogramma, maar zonder veel aandacht voor extremistische complotdenkers. 

De Rutgers Stichting heeft nu naar aanleiding van haar ervaringen wel wat tips voor de media, vertelt Luc Lauwers aan Villamedia. Hij waarschuwt voor het zonder weerwoord doorgeven van de misinformatie van de complotdenkers. Vorig jaar legden de experts het in veel gevallen af tegen de verspreiders van onzin en onwaarheden. En er was vaak sprake van een 'false balance': 'een mening op Twitter van één persoon werd gelegd naast de wetenschappelijke kennis en ervaringen uit de praktijk die wij en onafhankelijke experts aandroegen. En dat wordt dan naast elkaar gepresenteerd alsof beide evenveel waarde zouden hebben.’ Lauwers komt vanuit zijn ervaringen tot de volgende zeer behartenswaardige aanbevelingen:

 • Dicht online gescheld en meningen niet dezelfde waarde toe als de kennis van een expertise­centrum en onafhankelijke wetenschappers.
• Maak geen verhaal over ophef op sociale media als het journalistiek niets toevoegt, daarmee versterk je de ophef alleen maar.
• Ga niet mee in de hetze van desinformatiecampagnes.

27 maart 2024

Klokkenluider vervolgd voor lekken geheime informatie


Ruben Schilt, ex-lid van een gemeentelijke commissie in Dordrecht, wordt alsnog vervolgd voor het lekken van geheime informatie uit een besloten vergadering over DuPont/Chemours in Dordrecht. Vorig jaar berichtte het televisieprogramma Zembla over vergeefse pogingen van de chemische fabriek om een schadeclaim van vier gemeenten af te kopen voor 'enkele miljoenen euro’s'. De schadeclaim betrof de jarenlange verontreiniging van de omgeving met PFAS-stoffen. In een besloten commissievergadering zijn raadsleden op de hoogte gesteld van de afkooppoging van het bedrijf. Burgemeester Kolff deed na de onthullingen van Zembla aangifte wegens schending van de geheimhoudingsplicht. Schilt kwam zelf met de bekentenis dat hij de notulen van de commissievergadering had gelekt. En hij stelde zijn zetel ter beschikking. Kort daarna bevestigde de rechtbank Rotterdam de aansprakelijkheid van DuPont/Chemours voor de verontreiniging. Dat opende de weg voor schadeclaims. 

Een petitie om Kolff te overtuigen de aangifte tegen de voormalige politicus in te trekken werd meer dan 3600 keer ondertekend. Maar de burgemeester wilde daar niets van weten. Het OM laat in een persbericht weten dat het lekken van geheime informatie strafbaar is: ‘Raads- en commissieleden leggen voor ze beginnen met hun werk de eed of gelofte af waarbij ze onder andere beloven geheimhouding in acht te nemen.’ Je kunt er een gevangenisstraf voor krijgen, een boete of een taakstraf. Schilt heeft zijn stap verdedigd met een beroep op het algemeen belang. ,'Dit moest iedereen weten', vond hij. Hij kon de mededeling van wethouder Tanja de Jonge in die commissievergadering over het aanbod van DuPont/Chemours echt niet voor zich houden en moest het met iemand delen. 'Dit zou anders aan mij blijven vreten.' Zijn verontwaardiging gold ook het standpunt van de wethouder die zei dat ze gemandateerd was om dit in haar eentje te kunnen beslissen. ‘Ik kom eigenlijk alleen even proeven wat jullie ervan vinden’, had ze gezegd. Schilt: 'Dat vind ik ondemocratisch, zeker als je beseft dat bij de afgelopen verkiezingen maar 47 procent van de Dordtenaren is gaan stemmen. Iedereen is daar verdrietig over, dus iedereen wil zo transparant mogelijk zijn en dat is dit natuurlijk totaal niet.’ 

16 maart 2024

Wilders heeft nog steeds lak aan de rechtsstaat


Geert Wilders haalde deze week uit naar de demonstranten tegen de Israëlische president Herzog die in Amsterdam op bezoek was voor de opening van het Holocaustmuseum. Hij noemde het gedrag van de demonstranten 'een ongehoorde schande'. En verder zei hij: ‘Het riekt naar een politieke actie van de extreem linkse burgemeester van Amsterdam. Onverantwoord.’ Een opmerkelijk uitspraak van een man die vorige week nog kandidaat-premier was. Demissionair-premier Rutte verdedigde burgemeester Halsema onmiddellijk: 'Als het gaat om het handhaven van de openbare orde bedrijven onze burgemeesters geen politiek'. 

'Kritiek is prima, maar je moet de instituties van de rechtsstaat wel héél laten,' schreef staatsrechtsgeleerde Voermans in Het Parool. De rechtse meerderheid in de Tweede Kamer had daar geen boodschap aan en riep op tot een 'fundamenteel debat over de manier waarop het demonstratierecht zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld.' De emoties over afschuwelijke geluiden wonnen het weer eens van het demonstratierecht en de vrijheid van meningsuiting. 

Het verontrustende is dat Wilders en zijn geestverwanten lak hebben aan hun verantwoordelijkheid als politicus om de rechtsstaat te respecteren en te verdedigen. Halsema moet als burgemeester het demonstratierecht handhaven en kan uitsluitend op formele gronden grenzen stellen. Zij mag zich niet inlaten met de inhoudelijk-politieke aspecten van een demonstratie. ‘Vergaande beperkingen naar plaats en tijd komen min of meer neer op een verbod, aangezien daarmee het uitstralende effect van de betoging teniet wordt gedaan’, aldus de verordening. En alleen het OM kan achteraf optreden tegen strafbare uitingen. De Amsterdamse autoriteiten hebben in dit geval de gekwetste bezoekers van de bijeenkomst ook opgeroepen om aangifte te doen. 

29 februari 2024

Hof corrigeert publicatieverbod


Het verbod van de rechtbank om geluidsopnames van wijlen Peter R. de Vries openbaar te maken is vandaag door het Gerechtshof in hoger beroep gecorrigeerd. Volgens het gerechtshof is er een zwaarwegend belang om toch een vervolgverhaal te publiceren over Khalid Kasem. In een eerder gepubliceerd artikel werd bekend dat hij als advocaat zou hebben geprobeerd een justitieambtenaar om te kopen. Royce de Vries, de zoon van Peter, wilde een nieuw artikel op basis van opnamen van zijn vader via een kort geding tegenhouden. De Orde van Advocaten sloot zich hierbij aan. Werden zij door de rechtbank nog in het gelijk gesteld, het hof stelde donderdag dat het artikel mag worden gepubliceerd. Wel verbiedt het hof één naam uit het artikel bekend te maken. 

Het AD publiceerde begin vorige maand een artikel naar aanleiding van opnames die het via bronnen zou hebben gekregen. Op die opnames was te horen zijn dat de toenmalige collega van De Vries en zijn zoon, oud-advocaat en BNNVARA-presentator Khalid Kasem, erkent een ambtenaar te hebben omgekocht. De Vries jr. vreesde voor zijn veiligheid als er een vervolgartikel over deze zaak zou worden gepubliceerd. Het hof oordeelt nu dat met publicatie van een nieuw verhaal niet aannemelijk is gemaakt dat het veiligheidsrisico groter wordt dan het nu al is. 

Over het aanvankelijke verbod van de rechter ontstond de nodige commotie in journalistieke kringen. De advocaat van het AD noemde het publicatieverbod van de rechtbank eerder een “poging de Nederlandse pers te muilkorven”. NVJ-voorzitter Thomas Bruning is blij met de uitspraak van het hof. ‘Als er sprake is van een maatschappelijk belang moeten journalisten ook uit geheime opnames kunnen citeren’, zegt Bruning. ‘Het chilling effect uit het oorspronkelijke oordeel is door het hof weggenomen.’

Dat laatste betekent zeker winst voor de journalistiek. De dreiging met rechtszaken zoals in de zogenaamde SLAPP zaken neemt toe. Journalisten zijn niet ongevoelig voor die dreiging, zo bleek uit onderzoek waarover Olaf Geurts schreef op de site van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Ook de rechtszaak van De Vries jr. en de Orde van Advocaten, hoe begrijpelijk ook vanuit het advocatenstandpunt, zou journalisten kunnen verhinderen maatschappelijk relevante informatie uit gelekte bronnen achter te houden. Dat kan leiden tot een aantasting van de open samenleving die we nog steeds hoog waarderen, maar die inmiddels al op zoveel fronten schade heeft opgelopen. 

[Foto: Paleis van Justitie Den Haag, Roel Wijnants CC]

12 februari 2024

Wilders heeft geen partij


Wat mij in toenemende mate ergert is dat de media Wilders en zijn fractie blijven behandelen als een politieke partij. Al jarenlang vangen journalisten bot bij de vertegenwoordigers van de groep die zich PVV noemt. Al jarenlang is het: 'niet bereikbaar voor commentaar'. Wilders zelf beperkt zich hoofzakelijk tot oneliners via X/Twitter. Voor de rest is de PVV een gesloten bolwerk. Kun je dan nog wel spreken van een politieke partij?

Politieke partijen zijn formaties waarin mensen zich verenigen die een gezamenlijke visie hebben over hoe het land bestuurd moet worden. Daarvoor selecteren ze afgevaardigden die wij als kiezers kunnen selecteren als die visie ons aanstaat. Eenmaal gekozen mogen we dan als kiezers verwachten dat zij zich tegenover ons verantwoorden over de keuzes die ze maken. Openheid is een onmisbare voorwaarde voor het functioneren van een democratie. 

Wilders is met 36 anderen gekozen zonder partij en heeft lak aan openheid. Hij zit in de Kamer als directeur-aandeelhouder van een club mensen die voor hem werken en tegenover de pers hun mond moeten houden. Niemand krijgt inzicht in wat zich binnen die club afspeelt. Er zijn geen leden, geen congressen, geen kandidaatstellingsprocedures, er is geen jeugdafdeling en er zijn geen afdelingen in land, waar leden bijeen kunnen komen om de partijpolitiek te bespreken. De financiën van de Wilders' ondernemening zijn niet openbaar. Hij krijgt geen subsidie zoals ledenpartijen die krijgen. Of hij door Poetin of door Trump wordt gefinancierd zullen we nooit weten. Waarom wordt er in de media dan nog steeds gesproken over 'partij', 'partijleider', het 'partijprogramma' etc.? Waarom pikken de partijen die wel openheid van zaken geven dit in vredesnaam? Waarom maken ze geen punt van het ondemocratische karakter van de PVV? In de eerste ronde van de formatiegesprekken zou Wilders garanties moeten geven voor het handhaven van de democratische rechtsstaat. In het verslag van informateur Plasterk is over de rol van politieke partijen in de democratie niets over te vinden. Bij punt 7 staat onder andere:

'Voor democratie zijn hoge integriteitsnormen en transparantie bij politici belangrijk om vertrouwen te winnen en te behouden......Men zal bijdragen aan een bestuurscultuur die een constructieve bijdrage levert aan het landsbestuur en aan een positief bestuurlijk klimaat. De instituties die de rechtsstaat dragen zullen gerespecteerd en beschermd worden.'

Horen daar ook geen democratische politieke partijen bij?

De vraag is natuurlijk: waarom tolereren de kiezers van Wilders zijn ondemocratische partij? Welnu, dat is wel duidelijk. Wilders wordt al jaren gepresenteerd als leider van een partij, zoals alle andere partijen. In de debatten tijdens de verkiezingscampagne krijgt hij die rol. En aangezien veel mensen genoeg hebben van de meeste andere politici die het in de afgelopen jaren op veel fronten behoorlijk verpest hebben en Wilders met simpele voorstellingen, slimme debattrucs en voor sommigen aantrekkelijke, maar volstrekt onhaalbare voorstellen komt, krijgt hij van de zwevende, slecht geïnformeerde kiezer het voordeel van de twijfel. Alsof het hier gaat om een keuze tussen gelijkwaardige partijen. Wilders is geen gelijkwaardige partij, hij heeft helemaal geen partij. Geen journalist of talkshow-host die daarop wijst. Hier moet nu echt dringend verandering in komen. 

[foto: Roel Wijnants CC]


26 januari 2024

Discutabele beslissingen


Minister Yeşilgöz heeft de Australische prediker Hoblos de toegang tot Nederland ontzegd na berichten in De Telegraaf dat hij het geweld van de radicaal-islamitische Palestijnse beweging Hamas verheerlijkt en ook andere moslims oproept dat volmondig te steunen. “Vrijheid van meningsuiting is een groot goed, maar voor mensen die extremistisch gedachtegoed uitdragen is in Nederland geen plaats”, zegt Yeşilgöz. Volgens het ministerie is een dergelijk inreisverbod sinds 2015 in een twintigtal gevallen uitgevaardigd. Hoblos is in de islamitische gemeenschap een populaire prediker. Hij zou in Utrecht komen spreken op uitnodiging van de stichting Dawah Groep.

Het besluit van de minister is volgens juristen niet in overeenstemming met de wet inzake de uitingsvrijheid. “Een minister heeft niet de bevoegdheid om beperkingen te stellen aan wat gezegd mag worden. Alleen een rechter mag beoordelen of iemand de wet heeft overtreden met bijvoorbeeld discriminerende of haatzaaiende uitlatingen,” zegt Jon Schilder van de Vrije Universiteit. Paul van Sasse van IJsselt van de Rijksuniversiteit Groningen: “Het is nog helemaal niet bekend wat meneer Hoblos wilde gaan zeggen, dus om op voorhand al een verbod op te leggen, is juridisch gezien wel problematisch”. De minister doet een beroep op de 'openbare orde en veiligheid'. Schilder: “Het is nog helemaal niet bekend wat meneer Hoblos wilde gaan zeggen, dus om op voorhand al een verbod op te leggen, is juridisch gezien wel problematisch”. Kamerleden van ChristenUnie, SGP, BBB, VVD en CDA hadden er kennelijk geen moeite mee. Het is bepaald geen geruststellende gedachte in het licht van  de rechtsstaatdiscussie die de weg vrij moet maken naar een nieuw kabinet waarin Wilders de hoofdrol hoopt te kunnen spelen.

15 januari 2024

Ambtenaren en het vrije woord


De vrijheid van ambtenaren om zich in het publieke debat te laten horen staat opnieuw ter discussie. Een aantal Amsterdamse ambtenaren reageerde eind november op de verkiezingsoverwinning van de PVV met een korte demonstratie bij de Dokwerker.  Ze wilden het signaal afgeven dat ambtenaren pal staan voor de rechtsstaat en de Grondwet. Op 21 december verzamelden zich honderdvijftig rijksambtenaren bij het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag om te demonstreren tegen de Nederlandse weigering om in te stemmen met VN-resoluties die oproepen tot een permanent staakt-het-vuren in Gaza. In Friesland is ophef ontstaan omdat enkele provinciale ambtenaren een brandbrief aan de Tweede Kamer en het kabinet ondertekenden waarin zij hun zorgen uitten ‘over de in hun ogen te trage aanpak van de klimaat- en ecologische crisis’. De BBB die daar in het College van Gedeputeerde Staten zit maakte er een punt van en het College heeft de actie van de ambtenaren nu veroordeeld.

De vrijheid van meningsuiting van ambtenaren is sinds de grondwetswijziging van 1983 in principe gegarandeerd, maar wordt beperkt door artikel 10 van de Ambtenarenwet van 2017. Dat artikel luidt: 

Artikel 10

1. De ambtenaar onthoudt zich van het openbaren van gedachten of gevoelens of van de uitoefening van het recht tot vereniging, tot vergadering en tot betoging, indien door de uitoefening van deze rechten de goede vervulling van zijn functie of de goede functionering van de openbare dienst, voor zover deze in verband staat met zijn functievervulling, niet in redelijkheid zou zijn verzekerd.
2. 
Het eerste lid is, voor wat betreft het recht van vereniging, niet van toepassing op het lidmaatschap van:
a. een politieke groepering waarvan de aanduiding is ingeschreven overeenkomstig de Kieswet;
b. een vakvereniging.

De vraag is wanneer „de goede vervulling van zijn functie” of de „goede functionering van de openbare dienst” in het geding komen. Een Nijmeegse trouwambtenaar die in 2020 tijdens de coronapandemie in het openbaar vraagtekens zette bij de maatregel in de gemeente die max 30 mensen toestond bij een trouwplechtigheid werd op staande voet ontslagen. De gemeente kreeg gelijk van de kantonrechter. De ambtenaar had het gemeentelijke beleid niet in het openbaar mogen aanvallen. ‘Door openlijk het gehanteerde beleid in twijfel te trekken en zelfs absurd te noemen, heeft zij afbreuk gedaan aan het vertrouwen van de burgers in het gemeentelijk beleid en de welwillendheid om dit op te volgen’.