SLAPP staat voor 'strategische rechtszaken tegen publieke participatie' (in het Engels strategic lawsuits against public participation). Dat zijn uitputtende rechtszaken tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers of wetenschappers die vermogende personen of bedrijven aanspannen met als voornaamste doel hen het zwijgen op te leggen. De gedaagden zijn onrecht, corruptie of mensenrechtenschendingen op het spoor gekomen waarvoor zij in het algemene belang de publiciteit opzoeken. De aanklagers vrezen voor hun reputatie en de aantasting van hun private belangen. Ze hebben geld genoeg om daar kostbare advocatentijd tegen in te zetten en dreigen met enorme boetes en de betaling van huizenhoge proceskosten. De meeste aangeklaagden zitten niet in die positie en kunnen dat risico niet nemen. Daarom haken ze af en kiezen ze er voor niets meer te publiceren, feiten ongenoemd te laten of conform de eisen te rectificeren. Dergelijke rechtszaken hebben elders een çhilling effect. Wie onrecht kan onthullen wordt gedwongen na te denken over de risico's op een SLAPP. Dat schaadt de openheid en de participatie in het publieke debat.
De Nederlandse grootaandeelhouder van handelsonderneming B&S Blijdorp heeft het FD gedagvaard vanwege berichten over mogelijke ontduiking van de sancties tegen Iran en het niet informeren van andere aandeelhouders. Op de achtergrond speelt een conflict met een Iraanse zakenman die marmergroeven exploiteert. Blijdorp vordert naast rectificatie en verwijdering van de artikelen een verklaring van de rechter dat het FD onrechtmatig heeft gehandeld. Aan immateriële schade vordert hij € 150.000; de materiële schade zou in een nadere procedure moeten worden berekend. Het Persvrijheidsfonds van de NVJ staat achter de journalisten en roept de rechter op om deze zaak te beschouwen als een zogenaamde “SLAPP-zaak” en de vorderingen zo snel mogelijk af te wijzen.
In de EU hebben de lidstaten vorige maand een gemeenschappelijk standpunt bereikt over een wetsontwerp dat journalisten en
mensenrechtenverdedigers moet beschermen tegen kennelijk ongegronde
vorderingen of onrechtmatige gerechtelijke procedures. De Europese Journalistenfederatie is erg teleurgesteld in het standpunt van de Raad. Het oorspronkelijke voorstel voor een Directive van de Commissie dat ook de instemming heeft van het parlement zou tot een betere bescherming van journalisten leiden. Het ontwerp is nu onderwerp van onderhandelingen van de drie partijen: de Commissie, de Raad en het parlement.
Het is een onderwerp dat deel uitmaakt van bredere mediawetgeving van de EU die nog voor de komende verkiezingen behandeld moet worden.
Pluriformiteit van de pers
Volgens de makers van de Media Pluralism Monitor is de tijd rijp om de Europese Unie nieuwe instrumenten te geven om de journalistiek als publiek goed in een digitale omgeving te beschermen en te bevorderen. De Monitor laat zien dat er wat betreft pluriformiteit van de pers overal sprake is van hoge risico's. Ook over de politieke onafhankelijkheid van de pers maken de onderzoekers zich grote zorgen.
De European Media Freedom Act (EMFA) moet nieuwe regels bieden ter bescherming van een eerlijke en degelijke journalistiek. 'De voorgestelde verordening bevat onder meer waarborgen tegen politieke inmenging in redactionele beslissingen en toezicht op journalisten. Het zet een premie op de onafhankelijkheid en stabiele financiering van publieke media', schrijft Renate Schroeder, directeur van de European Federation of Journalists. Uitgevers lopen er tegen te hoop en vrezen juist voor aantasting van hun vrijheid en onafhankelijkheid. Ze hebben een punt als de nieuwe wetgeving de overheid exclusieve zegggenschap zou geven over de media, zoals dat nu in autoritaire staten zoals Hongarije het geval is. De bestrijding van wat in vage bewoordingen desinformatie wordt genoemd geeft ook wel te denken. Anderzijds is de selectie van informatie door zogenaamde vrije, onafhankelijke media ook niet altijd vrij van belangen, zo constateerde Mark de Koster naar aanleiding van een discutabele manoeuvre van Mediahuis, uitgever van een aantal Nederlandse en Belgische kranten.
De Europese wetgevers doen er dus goed aan te letten op de belangen die samenhangen met de voorgestelde regulering van de media. En dan is het te hopen dat zij -anders dan in SLAPP-zaken- het publieke belang de doorslag willen geven.
[foto: A4 Nieuws CC]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten