In het voetspoor van NAVO-admiraal Rob Bauer begeeft Mark Rutte zich nu ook op het pad van de oorlogspropaganda. De kersverse secretaris-generaal van het westerse bondgenootschap roept ons op om ons civiel en militair te wapenen tegen 'het gevaar dat op ons afkomt'. 'We moeten onder ogen zien dat wat in Oekraïne kan gebeuren, ons ook kan gebeuren,' sprak hij dreigend. Een nogal vergaande stellingname waar geen serieuze onderbouwing voor te vinden is. Maar een geluid dat we helaas de afgelopen jaren vaker horen in commentaren op de oorlog in Oekraïne. De Koude Oorlog revisited.
De Franse historicus en communicatiewetenschapper Etienne Augé noemt de toespraak van Rutte vandaag in de NRC een klassiek staaltje oorlogspropaganda. 'Dit soort mobiliserende toespraken gaan altijd over iets heel ernstigs dat kán gebeuren, maar misschien wel helemaal níét gebeurt. Ter mobilisatie van landen en burgers ‘voor het geval dat’ worden speciale technieken ingezet zoals het aanjagen van angst en het voortdurend schermen met "de goede zaak".' De krant vroeg Augé een aantal media-optredens van militairen en politici te analyseren. Hij zag daarin 'vier, in zijn ogen typische propaganda-elementen: het archetype van de onschuldige jonkvrouw die door boze machten wordt belaagd (en gered wordt door een ridder te paard), de onmenselijke tegenstander, de domino-theorie (na Oekraïne komt....) en de eeuwige strijd tussen goed en kwaad.'
Een analyse met een belangrijke waarschuwing voor zowel de mediaconsument als de journalist.
Polarisatie
In alle bezorgde oproepen om polarisatie in het openbare debat tegen te gaan wordt oorlogspropaganda meestal vergeten. Ten onrechte, vind ik. Want juist in deze vorm van propaganda zitten de kiemen voor een moeilijk te herstellen polarisatie die de samenleving ernstig kan ontwrichten.
Oorlogspropaganda kan angst oproepen. En angst is niet alleen een slechte raadgever, maar belemmert ook een genuanceerde, rationele blik op de werkelijkheid. Het vergroot de gevoeligheid voor desinformatie, complotterige verhalen en een eenzijdig negatieve maatschappijvisie die een open uitwisseling van meningen niet ten goede komen. Daarbij zorgen de beelden van 'onmenselijke tegenstanders' voor versterking van het wij-zij gevoel en de vreemdelingenhaat, belangrijke bronnen voor de hedendaagse gepolariseerde verhoudingen.
De waarschuwing van Augé tegen verdraaide beelden in de oorlogspropaganda is urgenter dan ooit als we zien hoe funest de Israëlische oorlogspropaganda heeft uitgewerkt. De ontmenselijking van de Palestijnen kent geen grenzen, schreef The Rights Forum. Niet alleen blijft de steun voor de Palestijnen nog steeds uit. In Nederland en andere westerse landen heeft de Israëlische propagandamachine ook geleid tot meer polarisatie en een ernstige ontwrichting van het openbare debat.
Het 'gevaar dat op ons afkomt', Mark, is onredelijkheid, gebrek aan nuance en verkettering van iedereen die niet binnen de traditionele Nederlandse consensus valt. Misschien kun je ons ook nog eens laten weten hoe we ons daartegen kunnen wapenen.
[Foto: Min van Buitenlandse Zaken CC]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten