De Kamer buitenspel

De Tweede Kamer stond buitenspel, oordeelde de Commissie de Wit in haar rapport over de aanpak van de kredietcrisis in 2008. Het gebrek aan informatie heeft de Kamer belemmerd in het uitvoeren van zijn controlerende taak. Dat zijn harde conclusies, sommigen zeggen té hard. Oud-minister Bos verdedigt zich door te zeggen dat er 'weinig tijd was, te weinig informatie, weinig voorbeelden en weinig alternatieven'. Is dat een situatie die het buitenspel zetten van de volksvertegenwoordiging kan rechtvaardigen? Je zou ook kunnen zeggen dat juist in zo'n situatie, als er grote belangen op het spel staan, de regering er voor moet zorgen dat de Kamer geen enkele informatie wordt onthouden. Daar is die volksvertegenwoordiging voor: de regering controleren. Openheid, op z'n minst naar de Kamer, is een eerste vereiste om die taak te kunnen uitoefenen.

Het optreden van Bos en zijn ambtenaren is door de kamerbrede Commissie de Wit achteraf ter discussie gesteld. Het laatste woord is er nog niet over gezegd. Ondertussen staan diezelfde Kamerleden al meer dan een maand buitenspel in het theaterstuk "Radiostilte" dat vier heren achter gesloten deuren opvoeren in het Catshuis. Af en toe doet de oppositie zonder succes een poging om wat meer te weten te komen over wat er gaande is bij de onderhandelingen over de miljardenbezuinigingen die VVD en CDA met steun van PVV willen doorvoeren. De parlementaire pers fotografeert en filmt een fietsende premier die vriendelijk gedag zegt. En daar blijft het bij. Is dit in een open democratie te rechtvaardigen? Deze geslotenheid, het totale zwijgen is toch niet normaal? Er wordt zelfs minder informatie gegeven dan tijdens een kabinetsformatie. Hoe komt het dat de Kamer en de pers hierin berusten?

Bos kan nog zeggen dat hij in zeer korte tijd moest beslissen. In het Catshuis neemt men alsmaar meer tijd. Geen haast, maar ook geen informatie. Straks komt er een dichtgetimmerd besluit dat de drie partijen en de SGP moeten slikken en dan is de toekomst van Nederland voor een belangrijk deel vastgelegd (pensioenen, verzekeringen, hypotheken, banen). Kan niet meer over gepraat worden. Is nu eenmaal besloten. Jammer dan. Wat is het verschil met het politbureau van de Chinese Communistische Partij, vraag ik me dan af.
Waarom kan er als de heren onderhandelen niet ook gedebatteerd worden in de Kamer, in de pers? Willen de heren geen anderen horen dan zichzelf?

In de afgelopen tien jaar, sinds Fortuyn, is er nogal wat gesproken over verbetering van de verhouding tussen burger en bestuur. Er moest een andere overheid komen, het internet moet gebruikt worden voor meer openheid en interactief bestuur, er kwam zelfs een kabinet dat de eerste honderd dagen het land in trok om naar de burgers te luisteren. Heeft men veel geleerd? Ik denk dat Pim zich omkeert in zijn Italiaanse graf. De regenten zijn helemaal terug. En erger: ze worden getolereerd, ze krijgen vrij spel. Er komt geen opstand tegen al dat geheimzinnige gedoe. Integendeel. Het speculatiespel wordt met veel plezier gespeeld en iedereen vindt het spannend.

Komt er over een jaar of vier een nieuwe Enquetecommissie die de besluitvorming in het Catshuis over de grootste bezuinigingsoperatie ooit gaat onderzoeken? En die dan tot de conclusie komt dat de Kamer over zich heeft laten lopen? In 2003 deed de NRC tevergeefs een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur om stukken ter inzage te krijgen uit de kabinetsformatie. Wat nu in het Catshuis besproken wordt is geen kabinetsformatie. De gevolgen voor het land gaan misschien wel veel verder dan dat. Ik ben benieuwd of we ooit te weten zullen komen wat daar besproken is. Maar ik ben nog meer benieuwd of die openbaarheid in de Kamer straks ook bepleit zal worden en of de pers er nog een punt van gaat maken.