Scheldpartijen tegen politici

Minister Asscher reageerde deze week voor één keer op de scheldpartijen die hem via de sociale media ten deel vallen,  waarin niet zelden wordt verwezen naar zijn Joodse achtergrond. Asscher zet een aantal van zijn critici op Facebook te kijk en geeft aan het eind van zijn verhaal nog een tip:  'Mag ik jullie voorzichtig aanraden voor de volgende keer dat je zo'n reactie plaatst de tweet of post eerst even aan je moeder te laten zien? Of aan je dochter, for that matter? Als zij het ook een goed idee vindt, vooral plaatsen. Blijf er niet mee rondlopen.' Inmiddels heeft een van de belaagden, een jonge PVV-fan die zich boos maakte om Asscher's standpunt in de zwartepietendiscussie, zijn excuses gemaakt.

De actie van Asscher kreeg even de aandacht deze week. Maar het schelden op politici gaat natuurlijk gewoon door. In Trouw schrijft Nelleke Noordervliet vandaag dat we allemaal wat zachter zouden moeten gaan praten. De schreeuwers die klagen dat "ze niet luisteren" zijn zelf doof. Ze zijn niet in staat het democratische spel van geven en nemen te spelen. "Ze roepen zo hard dat er geen tegengeluid kan doordringen. Daardoor verstoren ze moedwillig het democratische proces."

De achtergrond van al die hufterigheid ligt volgens sommigen in de aard van de sociale media. "Denker des vaderlands" Marli Huier meent dat sociale media de afstand tussen burgers en politici vergroot. Het ontbreken van matigend fysiek contact zou mensen eerder verleiden om uit te halen. "Hoe grof ook, in het publieke domein kun je elkaar achteraf aanspreken op wat je zegt. Grof taalgebruik houdt daar een risico in. Dat risico is belangrijk. Van oorsprong riskeerden mensen zelfs hun leven om een afwijkend standpunt te verwoorden. Sociale media vergroten eerder de afstand tot elkaar, terwijl ze elk risico uitbannen. Met als gevolg dat we gaan schelden en zonder repercussies de meest verschrikkelijke dingen kunnen zeggen." 

Het is een bekende klacht: alleen achter de pc krijgt de woede alle kans en gooien mensen alles eruit. Daarbij komt dan de aanstekelijkheid van even woedende medeburgers die een spiraal in gang zet van gedurfde scheldpartijen waarin elke rem lijkt te ontbreken. 

De verwijzing naar de sociale media laat de vraag naar de herkomst van de woede liggen. De behoefte om te schelden kan niet alleen verklaard worden uit de beschikbaarheid van een toeter. Er is wel degelijk een probleem met het gebrek aan vertrouwen van burgers in politici, een in de grond sociaal probleem. Dat is de groeiende afstand tussen een veelal hoog opgeleide en sociaal vaardige elite die het voor het zeggen heeft in alle politieke organen en een grote groep mensen die daarbuiten staan en zich niet serieus genomen voelen. Terecht of niet terecht. Daar valt een hoop over te zeggen. Het meest verontrustende vind ik dat die kloof door de politieke elite nog nauwelijks als probleem wordt gezien en in elk geval tot nu toe niet tot een andere toon in het politieke debat heeft geleid. 

De scheldpartijen zullen daarom voorlopig nog wel even aanhouden, schat ik. Ten gunste van de geblondeerde opperscheldmeester die alsmaar klimt in de peilingen. De verstoring van het democratisch proces die Nelleke Noordervliet ziet optreden komt echter niet van één kant. Scheldpartijen ontstaan in een interactief proces waarin één partij niet als enige de schuld gegeven kan worden. Maar dat de democratie geschaad wordt is zeker. Deze week werd bekend dat zeven procent van de raadsleden overweegt te stoppen als raadslid als gevolg van de bejegening van bestuur en raad. Daarnaast twijfelt 12 procent van de raadsleden of zij beschikbaar zijn voor een nieuwe raadsperiode. Dat betekent een ondergraving van een van de belangrijkste principes van de democratie: zonder enige hinder standpunten kunnen uitdragen. Het is onbegrijpelijk dat dit probleem daarom niet hoog op de politieke agenda staat in alle politieke kringen. Asscher's incidentele actie is slechts een druppel op de gloeiende plaat. Leuk voor de media, maar absoluut onvoldoende om de democratie duurzaam te beschermen.