De ‘olifant in de kamer’ is volgens Wikipedia een ‘metafoor waarmee een duidelijk aanwezig probleem wordt aangegeven, dat echter opzettelijk wordt genegeerd door de aanwezigen’. Ik weet niet of de presentatrice van Nieuwsuur en de hoogleraar opzet kan worden verweten. Maar het is toch vreemd dat in een bericht over opeenvolgende hete en droge zomers de zo langzamerhand toch door niemand meer omstreden oorzaak daarvan niet meer wordt genoemd.
De olifant in het klimaatdebat
In ‘Minder is meer; hoe ‘degrowth de wereld kan redden‘ benoemt Jason Hickel de ‘olifant in de kamer’ áchter de wereldwijde klimaatopwarming. Dat is volgens hem de ijzeren wet van het kapitalisme: de noodzaak van economische groei. Het ‘groei-isme’ is de drijvende kracht van ons economisch systeem. Zonder groei stort het in elkaar. Het legt een enorme druk op mensen om te blijven consumeren en om schulden aan te gaan. Die niet te stuiten expansie, de energie en de grondstoffen die er voor nodig zijn, hebben een verwoestend effect op de planeet, op de natuur even goed als op het welzijn van de mensen. Klimaatopwarming, verlies aan biodiversiteit, milieuvervuiling, de stikstofcrisis, maar ook de stijgende sociale ongelijkheid, zowel binnen als tussen landen, migratie en oorlog, het hangt allemaal met elkaar samen, laat Hickel zien. En hij schetst niet alleen het probleem, hij maakt ook duidelijk dat het allemaal niet nodig is, dat er alternatieven zijn. Het afzien van die onverbiddelijke wet van de economische groei kan de wereld redden, betoogt hij. Maar dan wel op voorwaarde dat we allereerst die ‘olifant in de kamer’ benoemen en bespreekbaar maken. Dáár zit namelijk het grootste probleem.
Degrowth’ is noodzaak
Minder is meer is al twee jaar oud, maar het heeft, althans in Nederland, niet de aandacht gekregen die het verdient. De stelling dat we met degrowth een weg moeten zoeken naar een postkapitalistische economie is niet nieuw. Hickel heeft een eigentijdse en aangescherpte versie geschreven van het vijftig jaar oude rapport van de Club van Rome, Grenzen aan de groei. Het verontrustende zit wat mij betreft niet in het feit dat dit overbekende rapport na vijftig jaar nog steeds niet tot een daadkrachtig beleid ter beteugeling van de groei heeft geleid. Verontrustend is vooral dat Hickel zijn Grenzen aan de groei 2.0 inmiddels op alle punten kan onderbouwen met degelijk en verantwoord wetenschappelijk onderzoek. En dat niemand zich daar kennelijk wat van aantrekt in de kringen waar de beslissingen vallen. Dat er nog steeds valse verwachtingen worden gewekt met het concept van ‘groene groei’. Alle schone energie die we hebben opgewekt dekt slechts een fractie van de inmiddels gestegen vraag. Technologische verbeteringen (zoals CO2 opslag) blijken uiteindelijk geen oplossing. Energiebesparende oplossingen worden als efficiency-verbeteringen binnen het huidige systeem ingezet voor verhoging van de productie. Daardoor blijft de vraag naar energie en grondstoffen toenemen. En alle daarmee verbonden problemen in oplopende mate. En zo geeft Hickel meer wetenschappelijk onderbouwde voorbeelden die aantonen dat voortmodderen met dit economische systeem de wereld naar de knoppen helpt.
Waarom zijn al die door Hickel aangedragen feiten nog geen gemeengoed voor het klimaatbeleid? Waarom zijn we blijven steken op het niveau van vrijblijvende adviezen van de overheid om de thermostaat een graadje lager te zetten? Het politieke debat is jarenlang gefocust op doelen voor de reductie van CO2 uitstoot zonder dat de meeste elkaar bevechtende politici er eerlijk voor durfden uit te komen dat dit alleen mogelijk is als we een einde maken aan de economische groei in de welvarende landen. Uit angst voor de konsekwenties: de verdelingsvraagstukken die er uit voortvloeien en die zonder twijfel zullen moeten leiden tot een drastische inperking van de groei van de rijkdom van enkelen? Stapels onderzoeksrapporten wijzen naar de noodzaak het ‘groei-isme’ te stoppen. Vrijwel alle politici – en met hen de media- blijven echter deze meest fundamentele kwestie waar economie en maatschappij op dit moment voor staan negeren. Hier staat een hele kudde olifanten het eerlijke politieke debat in de weg.
[foto: Iance Robotson CC]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten