Helemaal vergelijkbaar is het niet, maar ik moest aan deze geschiedenis denken bij het bericht over een vonnis van het Europese Hof van Justitie dat verstrekkende gevolgen kan hebben voor het vrije verkeer van informatie. Het Hof van Justitie sommeerde internetgigant Google om verwijzingen naar twee krantenartikelen over de Spanjaard Mario Costeja González weg te moffelen. Wie zijn naam intikte in Google stuitte altijd op links naar twee artikelen in de Catalaanse krant Vanguardia uit 1998. Die beschreven de executieverkoop van zijn vastgoed, waarop beslag was gelegd om schulden terug te vorderen die González had bij de sociale dienst. González vond dat deze informatie zijn reputatie schaadde. De krant weigerde de artikelen weg te halen. Maar nu heeft het Europese Hof bepaald dat Google er niet meer naar mag verwijzen.
De uitspraak van het Hof is met gemengde gevoelens ontvangen. Aan de ene kant is het positief te waarderen dat je niet je hele leven achtervolgd kan worden door negatieve informatie die op het internet circuleert. Aan de andere kant is er het gevaar van het wissen van het verleden. Het gaat om de balans tussen communicatievrijheid en privacy en op het internet wordt het steeds lastiger de juiste afweging te maken. Het onvindbaar maken van een foto van een willekeurige dronken tiener hoeft de vrije informatiegaring op zich nog niet te schaden. Maar als die foto ook iets zegt over de handhaving van het alcoholverbod voor jongeren door een winkelier, een kroegbaas of een agent, dan kan er zomaar een publiek belang mee gemoeid zijn. Of stel dat die tiener later Kamerlid wordt of burgemeester en moet oordelen over maatregelen tegen alcoholmisbruik...
Google is bereid de Europese wet te volgen - op zich een winstpunt in deze affaire- en heeft nu aangeboden privacy-gevoelige zoekresultaten van zijn servers te verwijderen. In Europa, dan. In de VS gelden andere regels. De gewraakte informatie zou dus via een omweg toch weer op kunnen duiken. En dan hebben we het nog niet over andere zoekmachines waarover de Europese rechter nog niets heeft gezegd.
Tegen de vijftigduizend Europeanen hebben inmiddels een verzoek tot verwijdering ingediend bij Google. Het bedrijf heeft een ethische commissie in het leven geroepen, lazen we zaterdag in De Volkskrant. Die moet criteria opstellen waarmee verwijderingsverzoeken worden beoordeeld. Volgens de Europese rechters zou een verzoek tot verwijdering ingewilligd moeten worden als de weergegeven resultaten 'ontoereikend, irrelevant of niet langer relevant, of buitensporig ten aanzien van de doeleinden waarvoor ze zijn verwerkt' zijn. Maar moet Google dat gaan bepalen? Dat kan toch nooit de bedoeling zijn. Ik kan me voorstellen dat er verzoeken zijn die eenvoudig afgehandeld kunnen worden, waar niemand bezwaar tegen zal hebben. Maar wat doet Google met twijfelgevallen? Er kunnen publieke belangen in het spel zijn en daar zou een rechter over moeten oordelen. Gaat Google die zaken dan doorschuiven? Google lijkt zich bewust van deze problematiek. In een toelichting op de gang van zaken na de uitspraak van het Europese Hof schrijft het bedrijf: "Dit zijn moeilijke beslissingen en, als particuliere organisatie, bevinden we ons mogelijk niet in een goede positie om een beslissing over uw zaak te nemen. Uw lokale instantie voor gegevensbescherming kan beter geschikt zijn om deze beslissing te nemen."
Het belangrijkste bezwaar tegen het optreden van Google als beoordelaar van verwijderingsverzoeken is het gebrek aan transparantie, waar het bedrijf al jaren om bekend staat. Het bedrijf zal er alles aan doen om ons er van te overtuigen dat de privacy bij hen in goede handen is. Maar het is en blijft een particulier bedrijf dat op dit punt niet gecontroleerd wordt. Wij zullen nooit weten wat er precies gebeurt met de verzoeken. Google zal ze achter gesloten deuren afhandelen. Goed voor de privacy, zeker. Maar we zullen het niet te weten komen als publieke belangen als openbaarheid, vrije nieuwsgaring en vrijheid van meningsuiting op dubieuze gronden ondergeschikt zijn gemaakt aan particuliere belangen. Zoals we ook nooit zullen weten welke persoon of welk bedrijf langs deze weg een poging doet om zijn imago op te poetsen. Wie zegt ons dat Google geen deals sluit met bedrijven of politici van wie men afhankelijk is?
In de Volkskrant relativeert advocaat Volgenant, gespecialiseerd in media- en internetrecht, het risico. De informatie wordt niet verwijderd, het gaat om de link, de verwijzing naar de informatie in de zoekmachine. Journalisten zullen weer meer op zoek moeten gaan naar primaire bronnen. Kranten zouden hierdoor aan belang kunnen winnen en advertenties terug kunnen winnen op Google, voorspelt hij. Het lijkt mij een naïeve gedachte, ik zie dat nog niet gebeuren. De macht van Google is niet zo eenvoudig terug te draaien. Het verwijderen van een link is geen censuur. Dat klopt. En het is een link van Google, dus als er iets mee is moet dat bedrijf in actie komen. OK. Maar het is niet zomaar een bedrijf. Google heeft, of je het er mee eens bent of niet, inmiddels een enorme impact op het maatschappelijk geheugen van een groot deel van de wereld. En als Google gaat fungeren als particuliere, niet-openbare zeef voor privacygevoelige informatie kan dit het publieke belang van de geschiedschrijving ernstig ondermijnen. De uitspraak van de Europese rechters is zowel terecht (voor de bescherming van de privacy) als riskant (voor de vorming van het maatschappelijk geheugen). De wetgever zou naar mijn mening toch op de een of andere manier een ingang moeten vinden voor de onafhankelijke rechter om in te kunnen grijpen bij Googles zeef ter wille van dit publieke belang.
Overheden hebben in de loop der jaren van alles en nog wat uitbesteed aan particuliere bedrijven en zo aan de openbaarheid onttrokken. Het zal toch niet zo ver komen dat ook de rechtsstaat wordt geprivatiseerd?
Update (JoeMcNamee van EDRI op 9 juni) over de uitspraak van het Europese Hof:
In reality, as the Court explained in its press release [PDF ]; and no less than fifteen times in its ruling, that it was restricting itself only to instances where searches were being done on the basis of the complainant’s name. At no stage is deletion of content suggested by the Court. The Court ruled that Google should rectify situations where searching for an individual’s name produces results that are “inadequate, irrelevant or no longer relevant, or excessive”. The Court pointed to Google’s assertion that removing pages from its index would be disproportionate and neither implicitly nor explicitly contradicted this view....Pages will not be removed as a result of this ruling. This ruling does not create a right to be forgotten. Nothing has been forgotten except the truth – the one thing that nobody has the right to forget.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten