F* de koning

De Turkse president Erdogan heeft de Nederlandse regering indirect overgehaald de Nederlandse wet aan te passen. Hij maakte zich druk over een Duitse komiek die hem zou hebben beledigd. Daarop ontspon zich ook in Nederland een discussie over de vrijheid van meningsuiting ten aanzien van buitenlandse staatshoofden. De Nederlandse regering besloot in een ongekend snelle reactie een oud wetsartikel dat de belediging van buitenlandse staatshoofden strafbaar stelt in te trekken. 'Humor, satire, spot en belediging horen bij onze open en vrije samenleving', aldus VVD-Kamerlid Taverne. Collega's van de SP, PVV en PvdA zijn het met hem eens. 'Iedereen die zich beledigd voelt, mag aangifte doen. Een apart haakje voor staatshoofden is helemaal niet nodig. We mogen onze eigen premier beledigen, dus waarom die van een ander land niet', aldus Ronald van Raak (SP). Hij vergat even dat het hier om een wetsartikel gaat over een staatshoofd en niet over een politicus als regeringsleider.

Dat een staatshoofd wel een aparte behandeling kan krijgen bleek toen D66 voorstelde om nu meteen ook maar de strafbaarheid van de majesteitsschennis af te schaffen. Volgens het kabinet is dat echter niet eenvoudig, want ons Nederlandse staatshoofd kan zichzelf niet verdedigen. Daarmee kwamen Rutte en van der Steur gemakkelijk weg van een kwestie die meer verdeeldheid zou kunnen oproepen dan het opheffen van het verbod van belediging van buitenlandse staatshoofden.


Vorig jaar dreigde Abulkasim Al-Jaberi vervolgd te worden wegens majesteitsschennis omdat hij bij een demonstratie tegen de 'Zwarte Piet'-traditie ‘Fuck de koning, fuck de koningin, fuck het koningshuis!’ had geroepen. Na nieuwe “grondige bestudering” van zijn zaak heeft het Openbaar Ministerie in Amsterdam besloten de strafzaak tegen hem te seponeren. De uitlatingen zijn volgens het OM niet strafbaar want gedaan “binnen de context van het publiek debat”.
Naar aanleiding van deze kwestie gingen er ook al stemmen op om de strafbaarheid van majesteitsschennis af te schaffen. De koning zelf blijkt er geen moeite mee te hebben dat dit ter discussie wordt gesteld. D66-Kamerlid Schouw pleitte voor afschaffing vanuit de gedachte dat het bij wet afdwingen van respect voor gezag niet meer van deze tijd is. Schouw heeft ook de aanzet gegeven tot de opheffing van het verbod op godslastering.

Majesteitsschennis is om twee redenen strafbaar gesteld. Gebrek aan respect voor het staatshoofd schaadt het aanzien van de staat zelf, en, aangezien we in een democratische rechtsstaat wonen, eigenlijk dus van ons allemaal. Daarnaast beschermt het artikel ook de persoon van de koning of koningin. Dat vereist een apart wetsartikel volgens de voorstanders omdat de koning zich in onze constitutionele monarchie niet kan verdedigen, want de ministers zijn verantwoordelijk. De koning kan niet zomaar zelf naar de rechter stappen als hij zich beledigd voelt, zoals D66 nu bij monde van Kamerlid Verhoeven voorstelt.

Dat de koning hetzelfde behandeld zou moeten als ieder ander die zich beledigd voelt lijkt me een aanvaardbaar argument voor afschaffing van de majesteitsschennis. Voor een mogelijke botsing met de ministeriële verantwoordelijkheid moet toch een oplossing te vinden zijn. De eerste grond voor de strafbaarheid van majesteitsschennis, het schaden van het aanzien van de staat, is in de huidige discussie over de belediging van Erdogan, interessanter. Het is namelijk precies deze reden die Turken, ook migranten in Duitsland en Nederland, aanvoeren als bezwaar tegen de belediging van hun staatshoofd. Wie in Nederland zou willen vasthouden aan een verbod op majesteitsschennis vanwege het vereiste respect voor het staatshoofd als symbool van ons allen, meet met twee maten als hij een overeenkomstige regel voor buitenlandse staatshoofden zonder bezwaar denkt te kunnen afschaffen. Hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans verwacht dat Nederland net als België uiteindelijk toch die kant op zal gaan. "Ik denk dat wij een Belgische oplossing krijgen. Wij houden veel meer van Willem-Alexander dan van buitenlandse staatshoofden. Het hemd is nader dan de rok."