Een open brief waar niet over is nagedacht

Jordan Peterson, de extreemrechtse Canadese professor, die in Nederland vooral in kringen van FvD populair is houdt vanavond een lezing in Amsterdam. Dat heeft een aantal studenten en medewerkers van de UvA ertoe verleid in een open brief protest aan te tekenen tegen de uitnodiging van deze spreker. Ze stellen voor dat er een tweede spreker wordt uitgenodigd die Peterson direct van repliek kan dienen.

De open brief is een schoolvoorbeeld van een onhandige reactie op foute standpunten die een averechts effect kan sorteren. Het is vooral ook een voorbeeld van de miskenning van de betekenis van de vrijheid van meningsuiting. Dit begrip speelt geen rol in de argumentatie van de briefschrijvers, die zich manifesteren onder de naam Bezorgde Amsterdammers. De zorgen van de ondertekenaars betreffen de verspreiding van het gedachtegoed van Peterson dat zij verafschuwen. Hun brief bestaat voor het grootste deel uit een aanklacht tegen zijn 'vijandige standpunt': 'Peterson verspreidt talloze opvattingen die zowel stuitende voorbeelden van pseudowetenschap als ronduit schadelijk zijn: van samenzweringstheorieën over ‘postmoderne neomarxisten’ die universiteiten ‘infiltreren’ tot ontkenning van klimaatverandering.' Allemaal hardstikke fout natuurlijk. Dus moet het optreden van Peterson direct gecorrigeerd worden voordat die foute ideeën anderen zouden kunnen besmetten.


De academisch gevormde Bezorgde Amsterdammers weten heel goed hoe ze de wetenschappelijke kwaliteiten van professor Peterson in twijfel kunnen trekken. Maar het valt te betwijfelen of ze zelf zelf goed nagedacht hebben over de implicaties van hun actie. Je zou in universitaire kringen toch wat meer begrip verwachten voor de wijze waarop in een open samenleving de ideeënstrijd gevoerd moet worden. Juist uit die hoek zou ik eerder een matigende invloed verwachten op al die pogingen die we tegenwoordig veel te vaak zien zien om uitingen van tegenstanders in de ban te doen. 

Hebben de ondertekenaars van de open brief er over nagedacht dat hun stellingname een averechts effect kan hebben? Meer aandacht voor Peterson. Meer mensen die achter hem gaan staan louter en alleen omdat hij van Bezorgde Amsterdammers niet zonder waakhond zou mogen spreken? Nemen de ondertekenaars het publiek van Peterson serieus? Hoe denken zij over het oordeelsvermogen van degenen die naar Peterson luisteren? En als ze er vanuit hun hoge wetenschappelijke en morele positie van overtuigd zijn dat hier een probleem zit, zou dat dan opgelost kunnen worden als het publiek 'begeleid' wordt bij de receptie van Peterson's kwaadaardige denkbeelden? Als dat zou is, waarom gaan zij dan niet rechtstreeks met het publiek in debat in plaats van de organisatoren van de bijeenkomst op te roepen van bovenaf in te grijpen?

Tot zover de praktische bezwaren. Mijn principiële bezwaar heeft te maken met de aard van de vrijheid van meningsuiting die door de ondertekenaars van de open brief volledig wordt genegeerd. De kern van de zaak is dat je anderen de vrijheid van spreken gunt zodat die voor jouzelf ook gewaarborgd is. Met een aanval op de vrijheid van anderen riskeer je zelf monddood gemaakt te worden. De belangrijkste voorwaarde om iedereen van dit  burgerrecht te laten profiteren is dus tolerantie. Juist ten opzichte van denkbeelden die je verwerpt. En ten slotte is er dan nog de wet die een beperkt aantal grenzen stelt aan uitingen, maar een overschrijding wordt pas achteraf bestraft.

Ik maak me nog het meest bezorgd over het feit dat over al deze zaken door de tegenstanders van Peterson kennelijk niet is nagedacht.