Boodschap of boodschapper?

Wat weegt het zwaarst bij de beoordeling van een bericht of opinie? De inhoud of de identiteit van de bron of de auteur? Ik kan niet ontkennen dat ik bij de dagelijkse consumptie van wat er in print en op het internet verschijnt ook kijk naar de bron. Ik vind het ook moeilijk om bijdragen serieus te nemen van mensen die ik eerder alleen maar onzin heb horen verkondigen of die expliciete standpunten verkondigen die mijlenver van de mijne liggen. Ik laat GeenStijl, De Telegraaf, DDS en TPO ook doorgaans rechts liggen. Maar dat wil niet nog niet zeggen dat ik het uitsluit om kennis te nemen van wat deze media publiceren of dat ik vind dat iedereen ze moet boycotten vanwege wat daar te lezen valt. Datzelfde geldt voor auteurs. Je kunt van mening zijn dat een bepaalde auteur een fout standpunt heeft, het volledig uitsluiten van die auteur van het publieke debat is in strijd met de principes van het vrije politieke debat in een democratie. En zelfs als er sprake zou zijn van het overtreden van de wet (racisme, smaad, bedreiging met geweld) is het aan de rechter om dit vast te stellen en een straf te bepalen voor die bepaalde uiting. Waarmee dus niet gezegd is dat die persoon altijd en in alles wat hij of zij schrijft of zegt fout is. 'Als een fascist ademt liegt ie', zei men vroeger in anti-fascistische kringen. Ik begrijp waar het vandaan komt, maar ik zie deze leuze toch liever als een boud geformuleerd politiek standpunt dan als een oproep om het naar de letter te nemen.

In het verharde debatklimaat waarin we, mede dankzij de nieuwe media, nu verzeild zijn geraakt wordt de oproep tot verbanning en uitsluiting van personen en media steeds vaker gehoord. Als het gaat om openlijke sabotage van een debat door zogenaamde trollen kan ik daar wel begrip voor hebben. Maar ik zie ook aanvallen op personen, bronnen en media als het gemakkelijkste alternatief voor de inhoudelijke bestrijding van foute, onvolledige of verdraaide standpunten. Boodschappers zijn fout, dus hun boodschap moeten we volledig negeren. Of beter nog: voorkom dat hun boodschap überhaupt wordt verpreid.

Op Sargasso ben ik als auteur nu een paar maal geconfronteerd met een dergelijk standpunt. Onlangs was dat naar aanleiding van een link naar een bericht over de rol en betekenis van het Chinese bedrijf Huawei in de Chinees-Amerikaanse handelsoorlog. Het feit dat dit bericht op een site verscheen die volgens sommige reaguurders niet deugt was aanleiding om de inhoud van het bericht volledig te negeren. Met de link naar deze website zou ik fout, zelfs neo-nazistisch gedachtegoed verspreiden, ondanks dat daarvan in het artikel geen spoor te vinden was. De bron was fout, het artikel was dus fout en ik was dus ook fout. Naast de ergernis over het simplisme dat er uit spreekt vind ik het verontrustend dat die fixatie op 'foute' personen of bronnen het publieke debat gaat overheersen ten koste van een zakelijke uitwisseling van informatie, standpunten en argumenten. Ik heb daar om een drietal redenen grote moeite mee.

Fixatie op personen

De fixatie op 'foute' personen doet allereerst afbreuk aan het debat omdat het afleidt van de zaak waar over geschreven of gesproken wordt. De discussie wordt eenvoudig verlegd. Niet zelden uit puur politieke overwegingen. Je kunt voorkomen dat mensen over een standpunt gaan nadenken door de degene die er mee komt op voorhand zwart te maken zonder in te gaan op wat de schrijver of spreker te zeggen heeft. Een tegenargumentatie zou je zwakte kunnen openbaren. Dan liever proberen de tegenstander als persoon zelf onderuit te halen. Zoiets past helaas in een politieke cultuur waarin alles draait om personen en de onderlinge concurrentie tussen personen. Die cultuur is volledig doorgeslagen als er geen zakelijk debat meer gevoerd kan worden over feiten, meningen en argumenten.

Censuur

Op de tweede plaats heb ik grote moeite met de hetze tegen personen en bronnen in het publieke debat vanwege de onverbloemde arrogantie van de aanklagers. Wie ben jij dat je een ander een bron onthoudt die volgens jou fout is? Moet het imprimatur van de katholieke censuur weer worden ingevoerd? Moeten er weer lijsten worden opgesteld van goede en foute bronnen en auteurs? Waarom zouden mensen zelf niet kunnen beoordelen wat ze wel en wat ze niet willen horen? Het is verontrustend dat de openheid van het publieke debat die in de tweede helft van de vorige eeuw is bevochten nu weer dichtgegooid wordt door mensen die zonder enig respect voor het oordeelsvermogen van hun medeburgers hun eigen kwalificaties voor de enig juiste houden.

Openheid en tolerantie werken naar twee kanten

Ten slotte voor alle duidelijkheid: ik heb er geen enkel bezwaar tegen als informatiebronnen ter discussie worden gesteld. Het publieke debat is er bij gebaat als we elkaar kritisch houden over de bronnen die we gebruiken.  Maar dan wel graag naast en niet in plaats van een standpunt over het onderwerp dat ter discussie staat. Weet wie het zegt, maar sluit nooit je oren voor wat er gezegd wordt. Met de oprichting van schandpalen voor leugenaars zijn de leugens nog niet ontmaskerd. Met diskwalificatie van de spreker is geen enkel debat geholpen. Een vrij debat vereist openheid, tolerantie en een zakelijke uitwisseling van argumenten. Het is goed je te realiseren dat dit naar twee kanten werkt. Wie denkt het debat te kunnen beïnvloeden door wegen af te sluiten of mensen uit te sluiten kan op zeker moment zelf ook achter een hek terecht komen.

[foto Nelis Zevensloot CC]