De stelling van Rovers is dat er in Nederland niets mis is met de vrijheid van meningsuiting. Die is enorm groot, er zijn slechts enkele strafrechtelijke beperkingen (die denk ik ook door een grote meerderheid worden gedeeld). Het vrije debat verdient wel aandacht. En dat heeft volgens Rovers alles te maken met de sociale media. Enerzijds geven die nieuwe media burgers ontzettende veel meer kansen om deel te nemen aan het publieke debat. Anderzijds zijn de eigenaren van die media nauwelijks geïnteresseerd in de moraal van dat debat. Voor Zuckerberg en de zijnen tellen vooral de verdiensten. En, zegt Rovers, polarisatie is hun verdienmodel. 'Hoe uitzinniger (extremer, haatdragender) de opvatting, hoe meer aandacht, hoe meer economische waarde deze heeft. Zuckerberg spreekt als ondernemer, als grootkapitalist, en hij wenst in die ambitie met rust gelaten te worden.' Het gevolg is dat het redelijke midden nauwelijks meer te horen is in het publieke debat. Terwijl in het verleden de flanken klaagden over de dominantie van het politiek correcte midden dat afwijkende geluiden censureerde hoor je nu vooral de extreme geluiden (de grote waffels) terwijl de rest er het zwijgen toe doet. Dat schaadt de kwaliteit van het publieke debat en daarmee ook de democratie.
De Denker des Vaderlands heeft een punt. Het recht om te zeggen of schrijven wat je wilt is een grondrecht dat onmisbaar is in een democratie. Het is een individueel recht dat ieders opvatting respecteert. Maar het is ook een sociaal recht dat een publiek debat mogelijk moet maken waarin burgers met elkaar tot besluiten komen. De opvatting dat de vrijheid van meningsuiting uitsluitend een vrijbrief is voor 'grote waffels' miskent de waarde van het recht dat noodzakelijk is om in een democratie op een fatsoenlijke manier tot gemeenschappelijk gedragen afspraken te komen. Daarmee zeg ik niet dat de 'grote waffels' hun mond moeten houden. Maar ik ben het volledig eens met Daan Rovers dat we in het publieke debat wel wat minder aandacht mogen besteden aan de schreeuwlelijk die geen enkele boodschap heeft aan democratische besluitvorming en alleen uit is op provocaties en zelfbevrediging achter het toetsenbord.
Het publieke debat moet vrij zijn van beperkingen die het op voorhand één bepaalde kant op sturen. Maar om tot resultaten te komen die door een meerderheid gedragen worden hebben we wel regels nodig. Tolerantie, elkaar de ruimte geven om een standpunt te verdedigen. Respect voor de feiten. En concentratie op de inhoud van de argumenten in plaats van op de aard van de persoon. Het publieke debat is een sociaal gebeuren en kan dus niet zonder moraal. Als die moraal in de uitgangspunten (of algoritmes) van een platform voor debat worden ingeruild voor puur commerciële doeleinden dan dreigt een belangrijke pijler voor de democratie in verval te geraken.
Ik ben het met Daan Rovers eens dat het vrije debat aan kwaliteit inboet door de dominantie van de 'grote waffels'. Een oplossing is helaas nog niet zo eenvoudig. Rovers besluit met de oproep 'het vrije debat te heroveren op de economische grootmachten die er nu mee aan de haal zijn gegaan. De machinerie die garen spint door vooral het geluid van de 'grote waffels' te versterken, moet worden gedemonteerd en aan banden gelegd.' Economische grootmachten aan banden leggen in een maatschappij die door diezelfde grootmachten volledig wordt beheerst? Het klinkt als een revolutie, een utopie zo u wilt. Ik zie het nog niet direct voor me. Alle pogingen om een bedrijf als Facebook enige regels op te leggen zijn tot op heden mislukt.
De 'machinerie die garen spint door vooral het geluid van de grote waffels te versterken' is echter niet beperkt gebleven tot de sociale media bedrijven. In hun poging om overeind te blijven in de concurrentie met deze bedrijven nemen de oude publieke media (krant, radio, televisie) de mode over. 'Wat is trending op sociale media?' hoor ik dagelijks op radio en tv. Daarmee bieden de publieke media een tweede platform aan wat commerciëel het best scoort. En zo wint de machinerie die Rovers wil aanpakken meer en meer terrein. Misschien kan er op de redacties van de oude media ook eens over 'demontage' gedacht worden.
[foto: Zweer de Bruin, Schreeuwlelijk CC]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten