'Kwetsend maar niet strafbaar'

Het OM gaat ondertekenaars en verspreiders van de Nashville-verklaring niet vervolgen. Begin vorig jaar ontstond nogal wat ophef over de homovijandige regels in deze tekst afkomstig van orthodox-christelijke gelovigen uit de Verenigde Staten. De verklaring erkent op bijbelse gronden uitsluitend hetero-relaties en verklaart homoseksualiteit en ook het goedkeuren daarvan als zondig. In Nederland stond de naam van SGP-voorman Kees van der Staaij bij de ondertekenaars. Hij moest zich daarover meermalen verantwoorden in de media en in de Tweede Kamer. Van der Staaij suggereerde dat hij er wellicht langer over nagedacht had als hem expliciet gevraagd was te ondertekenen, wat niet het geval was. Maar hij nam geen afstand van de verklaring die volgens hem bedoeld was voor intern gebruik binnen reformatorische kring. Het heeft veel verontwaardigde mensen van buiten die kring niet belet aangifte tegen hem te doen.

Het OM oordeelt nu dat de Nashville-verklaring kwetsend is voor homo's, maar niet strafbaar volgens de wet. 'Het zou kunnen dat de verklaring dat homoseksualiteit moet worden afgekeurd leidt tot uitsluiting, schrijft het OM. Maar omdat verder niet concreet wordt gemaakt waar dat ‘afkeuren’ uit moet bestaan, gaat de Nashville-verklaring niet zover dat er sprake is van aanzetten tot discriminatie. Ook van aanzetten tot geweld is geen sprake, vindt justitie.' De vrijheid van meningsuiting laat ook ruimte voor kwetsende en verontrustende uitspraken, meent het OM. En dus leidt alle ophef niet verder dan de morele veroordeling van foute denkbeelden. Gelukkig maar, schrijven columnisten Bessems en Heesakkers in de Volkskrant. 'Want je weet het maar nooit met dit soort vervolgingsbeslissingen. Het kan ineens maatschappelijke mode worden om mensen met foute denkbeelden de mond te snoeren.'

Het OM mag zich nu gaan buigen over een andere aanklacht tegen de verspreiding van foute denkbeelden: antisemitisme in de het boekenassortiment van Bol.com.


 Antisemitisme

Het televisieprogramma van KRO/NCRV Pointer heeft ontdekt dat Bol.com meer dan driehonderd boeken in de aanbieding heeft met 'een racistische, antisemitische' inhoud, waaronder boeken die de Holocaust ontkennen. Herman Loonstein, advocaat en bestuurslid bij Federatief Joods Nederland (FJN) heeft naar aanleiding daarvan aangifte gedaan tegen Bol.com. Hij beroept zich onder meer op een uitspraak van het Europese Hof waarin wordt geoordeeld dat de holocaustontkenning niet valt onder de vrijheid van meningsuiting. Loonstein rekt deze uitspraak op tot 'racisme en antisemitisme' in meer algemene zin. 

De rechter zal hier toch wel wat moeite mee hebben. In een zaak tegen de verspreiders van een cartoon waarop het aantal joodse slachtoffers van de de holocaust werd gebagatelliseerd kwam eerst de rechtbank tot vrijspraak en daarna het Hof in hoger beroep tot een veroordeling. Met de kanttekening: 'De Joodse bevolkingsgroep zal, als elk andere bevolkingsgroep, tot op zekere hoogte bestand moeten zijn tegen kritische uitingen, ook al zouden die als krenkend kunnen worden ervaren, maar zij heeft er zonder meer recht op, verschoond te blijven van ernstige kwetsingen op basis van de holocaust.'

 Foute standpunten




Het is goed mogelijk dat er in de lijst van Bol.com die aanleiding is voor de aangifte boeken zitten die in navolging van deze uitspraak strafrechtelijk vervolgd zouden kunnen worden. Alleen al op grond van de titels mag je vermoeden dat er sprake is van publicaties die kwetsend zijn voor joden. Een aantal boeken is van schrijvers die in andere landen wegens antisemitisme zijn veroordeeld. In de lijst staan daarnaast ook boeken uit rechtsextremistische hoek die de superioriteit van het 'blanke ras' verkondigen. Ook hier hoeft geen twijfel te bestaan over het kwetsende karakter van de publicatie. Het zijn foute standpunten die uit moreel oogpunt moeten worden veroordeeld. De strafbaarheid in Nederland moet echter nog wel bewezen worden. En dus is het de vraag wat het OM met de aangifte tegen de boekhandel gaat doen. Ik vermoed voor een groot aantal van de gewraakte boeken een zelfde oordeel als in de Nashville-case: kwetsend, maar niet strafbaar.

Voor Bol.com telt natuurlijk vooral het bedrijfsresultaat, hoe dat dan ook verkregen wordt. Toch valt er wel wat te zeggen voor deze reactie van een vertegenwoordiger van het bedrijf: 'Als bedrijf staan we niet altijd achter de inhoud van alle boeken, in het bijzonder als ze schadelijk gedachtengoed bevatten of mensen kwetsen. We beschouwen het echter als een groter gevaar om als bedrijf te gaan bepalen welke boeken Nederlanders en Belgen wel of niet tot zich mogen nemen'. De uitzending van Pointer heeft er ondanks dit principe wel toe geleid dat het bedrijf nu een groot aantal boeken uit de verkoop heeft gehaald om ze door experts te laten beoordelen op mogelijke strafbaarheid. Maar het zou een illusie zijn om met alle digitale communicatiemiddelen die er tegenwoordig zijn te verwachten dat boeken met foute standpunten geen enkele kans meer krijgen. Zo lang foute denkbeelden bestaan zal vraag en aanbod voor deze boeken blijven, bovengronds of ondergronds. En het denken is moeilijk te censureren. 

[foto: Roel Wijnants CC]