13 mei 2020

Grondrechten in de coronacrisis

De maatregelen van de regering die de pandemie moeten indammen leveren aanzienlijke vrijheidsbeperkingen. Mag dat allemaal? Volgens de Wet op de Publieke Gezondheidszorg krijgt de volksgezondheid bij een pandemie voorrang boven allerlei vrijheidsrechten. 'Wel moet de inbreuk wettelijk geregeld zijn', schrijft het College voor de Rechten van de Mens. 'En ook moeten de maatregelen proportioneel zijn en voldoen aan het subsidiariteitsvereiste: is de bedreiging van de volksgezondheid zodanig ernstig dat tot de inbreuk besloten moet worden en is er geen lichtere maatregel beschikbaar waarmee de volksgezondheid voldoende beschermd wordt?' Als de maatregel aan deze voorwaarde voldoet krijgen de hoofden van de veiligheidsregio's vervolgens de mogelijkheid noodverordeningen uit te vaardigen. Daarin is nu bijvoorbeeld bepaald dat samenkomsten verboden zijn.

Dat verbod op samenkomsten gaat ver, constateren rechtsgeleerden van de Universiteit Groningen. 'Samenkomsten (zijn) bijna overal zijn verboden: (a) op straat, plein, park enz. (openbare plaatsen), (b) in theater, bioscoop, voetbalstadion, sportveld, begraafplaats enz. (voor publiek openstaande plaatsen) en (c) in de woning (buiten de publieke ruimte). Samenkomsten in woningen zijn derhalve net zo strafbaar als daarbuiten als het aan de voorzitters van de veiligheidsregio’s ligt. Tegen ‘coronafeestjes’ in studentenhuizen wordt bijvoorbeeld in de praktijk ook opgetreden.' De geleerden hebben er nog wel de nodige vraagtekens bij, maar het is wel duidelijk dat openbare vergaderingen en manifestaties niet door kunnen gaan zolang het virus heerst. Daarmee wordt direct of indirect ook het vrije verkeer van informatie aan banden gelegd.

Demonstratieverbod

Officieel is er nog geen verbod op demonstraties. De Gemeente Den Haag heeft de afgelopen weken toch enkele malen opgetreden tegen demonstranten. Op 30 maart werd een demonstratie van taxichauffeurs op het Malieveld verboden. De chauffeurs zijn boos dat ze niet voor een compensatieregeling in aanmerking komen nu hun inkomsten vanwege de coronacrisis teruglopen. Volgens een woordvoerder van de burgemeester bleef de vrijheid van demonstratie wel van kracht. Maar de bijeenkomst was niet aangemeld, anders had men wel naar een oplossing willen zoeken.

Bij een demonstratie op 5 mei tegen de coronamaatregelen zijn rond de tachtig betogers aangehouden. Burgemeester Johan Remkes haalde eerder op de dag een streep door de actie, omdat de anti-lockdownactivisten zich niet aan de regels en aanwijzingen hielden. Ondanks dat de bijeenkomst niet was aangemeld heeft de burgemeester aanvankelijk nog geprobeerd de demonstranten op de Koekamp binnen de perken te houden. Als voorwaarde werd wel van de demonstranten verwacht dat zij minimaal anderhalve meter afstand van elkaar hielden en naar de politie luisterden. Dat gebeurde niet. Daarop besloot Remkes het protest eerder te beĆ«indigen. ‘Wie niet aan de vordering voldoet wordt aangehouden’, twitterde de gemeente. In Utrecht trok een demonstratieve stoet van auto's en motoren onder politiebegeleiding door de stad.

Nepnieuws

De coronacrisis heeft techbedrijven als Twitter en Facebook aanleiding gegeven om te screenen op berichten die schadelijk zijn voor de volksgezondheid. Zoals het advies om bleekmiddel te drinken bij besmetting door het virus. Ook oproepen om te hamsteren worden verwijderd.

Het lijkt heel redelijk, maar waar ligt de grens? En wat nog belangrijker is: wie bepaalt wat nepnieuws is? Geven de bedrijven daarover enig uitsluitsel? Waar baseren ze zich op? Het blijft allemaal duister. Zoals bij eerdere ingrepen van private bedrijven in wat zo langzamerhand toch publieke communicatiekanalen zijn geworden houdt men de kaarten voor de borst en moeten we er maar op vertrouwen dat er verstandige besluiten worden genomen en er geen censuur plaatsvindt. Het minste wat van deze bedrijven verwacht mag worden is dat ze openheid van zaken geven over de keuzes die ze maken bij het verwijderen van informatie.

Dubieus vind ik ook de oproep van de Gemeente Haarlem aan alle ingezetenen om bij twijfel over berichten inzake het coronavirus alleen informatie afkomstig van de overheid te vertrouwen. Er is zoveel onzekerheid over deze crisis dat deze poging tot beperking van de kanalen waar mensen informatie zoeken op z'n minst discutabel is.

[foto: Yuri Samoilov CC]

Geen opmerkingen: