Kotsrecht

"Kritiek mag je hebben, maar het gaat om de manier waarop je dat doet. Als je zegt dat iemand crimineel is, wordt zijn eer en goede naam aangetast. Ook aan het recht op het vrije woord zitten grenzen", oordeelde de rechter in Lelystad over een actievoerder tegen het natuurbeleid in de Oostvaardersplassen. Hij noemde bioloog Frans Vera, een van de grondleggers van het natuurgebied, een "crimineel" en een "staatsgevaarlijke gek". Daarmee maakte hij zich volgens de rechter schuldig aan laster en smaad. 

Hoe erg is het als je iemand een crimineel noemt? Ik zou bij een vermeende aantasting van de eer en goede naam toch ook graag zien welke schade er is aangericht. Die kan groot zijn als het bijvoorbeeld om de eigenaar van een bedrijf gaat dat vanwege smaad of laster failliet gaat, maar is het altijd zo erg als iemand je smadelijk beledigt? Ik weet niet of ik in het geval van Vera naar de rechter zou zijn gestapt. 

De 46-jarige Sven Van der Woude ging een stuk verder in zijn eenmansactie tegen het UWV. Hij liet zich vorig jaar vastketenen aan het hek bij het huis van directeur Tof Thissen. Hij heeft een conflict met de uitkeringsorganisatie over zijn uitkering. Hij meent in aanmerking te komen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering vanwege oorsuizen. Toen de UWV ook na afloop van zijn actie niet inging op zijn eis dreigde hij met zelfmoord. En nu heeft hij een boek gepubliceerd onder de titel 'Tof Thissen en de moord op Sven'. Dat ging de rechter te ver. Het boek moet uit de handel gehaald worden. De rechter is van oordeel dat bepaalde kwalificaties in het boek 'buitenproportioneel zijn, beledigend, en met name jegens [Thissen] (...), bedreigend. [Thissen] wordt immers met naam en toenaam genoemd en in verband gebracht met criminele activiteiten en in diverse gevallen is zijn foto of een gelijkende tekening daarbij gepubliceerd. Dat er sprake zou zijn van evident clownesk gedrag en dat het om zijn manier van schrijven gaat, zoals [van der Woude] ter zitting heeft verklaard, vormt geen vrijbrief voor het doen van dergelijke uitlatingen over danwel het maken van beschuldigingen aan het adres van [Thissen]. 

Alles er uit gooien

Grove en onbesuisde beledigingen en bedreigingen zijn vaker in het nieuws. Soms komen er rechtszaken van, vooral als gaat om discriminatie. De beklaagden verdedigen zich niet zelden met de mededeling dat ze in een roes verkeerden, boos waren, alles er uit gooiden en niet goed hebben nagedacht. De polariserende context van de sociale media zou hen daartoe ook hebben uitgenodigd. Het begint met kritiek en eindigt met scheldpartijen en zo langzamerhand zijn alle remmen los. De grenzen worden steeds verder opgeschoven onder het mom van de vrijheid van meningsuiting. Het gevolg van het veelvuldig misbruik van het grondrecht is dat het principe van de uitingsvrijheid steeds vaker wordt gerelativeerd. In het bijzonder als er sprake is van in de ogen van sommigen onwelgevallige uitingen. 

Voor een antwoord op de toename van onbesuisde, grensoverschrijdende uitingen moeten we allereerst doen wat de aangeklaagde auteurs hebben nagelaten: nadenken. De vrijheid die het grondrecht beschermt heeft alles te maken met de nodige ruimte voor het maatschappelijk debat. En dus met het collectieve goed van onze democratie. Het probleem bij grensoverschrijdend gedrag via sociale media is niet zelden dat individuen de sociale controle missen die in een ouderwets debat nu juist wel aanwezig is. Daarbij komt een onderontwikkeld besef van wederkerigheid. Jouw vrijheid om je te uiten geeft mij de vrijheid om te zeggen wat ik wil. De vrijheid van meningsuiting is naar mijn mening niet zozeer een puur individueel recht maar vooral een sociaal recht dat een vrije uitwisseling van standpunten mogelijk maakt. Het is in elk geval geen recht om op een ander te kotsen. Wie dat wel doet schaadt het principe. Dus af en toe een grens trekken voor een individu is goed als we daardoor het collectieve belang van het grondrecht hoog kunnen houden. 

[foto: Wendy Harman CC]