Hoe kun je complotdenkers de wind uit de zeilen nemen? Een antwoord op deze vraag wordt steeds urgenter naarmate FvD en aanhangers vaker met hun onzinnige en gevaarlijke provocaties publiciteit weten te krijgen. Hoe bekend zou David Icke nu zijn als de regering hem begin deze maand niet de toegang tot Nederland had geweigerd en hij zijn ongelooflijke verhalen gewoon en zonder media-aandacht voor een paar duizend 'wappies' op de Dam had kunnen afdraaien?
De grond waarop Icke werd geweigerd is nogal dubieus. Volgens staatssecretaris Eric van de Burg had het niets met Icke's mening te maken, maar met de vrees voor wanordelijkheden. Is vrees voor ordeverstoring voldoende voor een dergelijk ingrijpend besluit? Hoogleraar Recht en Samenleving Jan Brouwer van de Universiteit Groningen vindt van niet. “Een rechter zal zeggen: dan zorg je maar dat er voldoende politie op de been is om de veiligheid te waarborgen." En als de man strafbare uitingen doet kun je een strafzaak tegen hem beginnen. Op voorhand iemand uitsluiten omdat strafbare uitingen worden verwacht gaat wel heel ver.
Het is eerder gebeurd. In 2015 trok minister Koenders van Buitenlandse Zaken het visum in van drie zogenaamde haatpredikers. Hij deed dat op advies van de NCTV in het kader van het 'actieprogramma jihadisme'. Dit gebeurde na zware druk van de Tweede Kamer. De reisdocumenten hadden "nooit en te nimmer" verstrekt mogen worden, vond Geert Wilders.
Aan de extreme opvattingen van de omstreden imams is toen weinig aandacht besteed. Wat zij precies zouden gaan prediken is onbekend. Iedereen ging er van uit dat ze zouden oproepen tot geweld. Over de onzinnige en beledigende verhalen van Icke en zijn Nederlandse adepten worden we nu wel uitgebreid geïnformeerd. Keer op keer. En elke keer worden hun complottheorieën, hun leugens en hun antisemitische uitingen herhaald. Is dat verstandig? Negeer ze liever, zeggen sommigen. Hoe minder aandacht, hoe minder mensen er achteraan gaan lopen. Of is bescherming van democratie en rechtsstaat juist een reden om er wel uitgebreid aandacht aan te besteden? Als waarschuwing. Voordat het te laat is.
Een Kamerlid mag je niet negeren
Anders dan in het geval van Icke lijkt het mij niet wenselijk om de grensoverschrijdende opvattingen van Kamerleden te negeren. De opvattingen van een volksvertegenwoordiger mogen in een democratie per definitie niet verzwegen worden. Ze moeten er op afgerekend kunnen worden. De recente speculaties van Guido van M. dat een boos volk het parlement zou kunnen bezetten zijn uitermate gevaarlijk. Eerder heeft hij naar aanleiding van de boerenacties gezegd 'dat het niet altijd gezond is, als er een taboe rust op het gebruik van geweld'. Je kunt dergelijke uitspraken wegzetten als een bewuste provocatie of kwajongensachtige onruststokerij om in de aandacht van de media te komen. Maar er zijn kringen waar ze serieus worden genomen. En daarmee raakt Van M. aan de criteria voor opruiing, een strafbaar delict. Strafrechtsgeleerden denken dat hij de grens nog niet heeft overschreden. Maar ik kan me wel voorstellen dat het OM een onderzoek instelt.
Zoals zo vaak wordt ook nu weer gepleit voor aanscherping van de regels. Het gevaar is dat dit leidt tot gelegenheidswetgeving die ook een averechts effect kan hebben. Bescherming van de democratische instituties is meer gebaat bij acties die de kennis over en het vertrouwen in de democratie en de rechtsstaat versterken. Daar is meer voor nodig dan een verontwaardigde reacties van politici op een incident, hoe terecht ook.
Tegengas
In het radioprogramma Dit is de dag bepleitte politicoloog Tom van der Meer vandaag ook voor een pro-actieve benadering. Laat zien wat het betekent in een democratie te leven. Democratie wordt volgens hem te vaak als een probleem gezien in Nederland. Historicus Ewout Kieft vindt dat er in plaats van morele verontwaardiging over bepaalde uitspraken wel wat meer tegengas gegeven kan worden tegen mensen als Baudet. Media hebben tot nu toe vooral verhalen uit die hoek versterkt en veel minder tegengeluiden laten horen, meent Van der Meer. En dat is nu best wel urgent geworden nu er partijen in de Kamer zitten die volledig teren op het wantrouwen in de politiek.
En die tegengeluiden mogen dan best wat vaker herhaald worden. De complotdenkers zullen er niet door veranderen, er zullen ook altijd mensen blijven die de politiek ten diepste wantrouwen. Maar je kunt wel proberen te voorkomen dat die groepen niet groter worden en dat het niet uit de hand loopt met die anti-democraten.
[foto: JvL CC]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten