Eind vorige eeuw werd er vaak gelachen over de bekrompenheid van mensen die aanstoot namen aan seksueel getinte beelden of spotprenten over het geloof. Ze waren 'niet meer van deze tijd' en voerden een achterhoedegevecht. Dachten we. De trend leek te gaan richting een steeds grotere uitingsvrijheid. Sinds enige jaren kunnen we daar grote vraagtekens bij zetten.
Woorden doen er toe, horen we steeds vaker. Inclusief taalgebruik vereist grote voorzichtigheid. Sommige woorden worden in de ban gedaan. Het Genootschap Onze Taal kwam met een speciaal boekje: in Dat mag je óók (al niet meer) zeggen inventariseert
taalkundige Vivien Waszink wat er allemaal gebeurt op het gebied van
schurende taal, genderinclusief woordgebruik en het weergeven van
diversiteit. Welke gevoeligheden zijn er, en hoe gaan we daarmee om? Het is hoe dan ook tegenwoordig meer dan vroeger aanbevolen om goed op je woorden te letten.
Kunst ligt ook steeds gevoeliger. Recent werden zowel in Leiden als in Eindhoven schilderijen uit universitaire gebouwen verwijderd na klachten van feministen. Blote borsten zijn niet meer welkom in het stadhuis van Purmerend. Na meerdere klachten over een serie schilderijen van naakte vrouwen wil het stadhuis ze niet meer laten hangen. De kunstenaar, Jeroen Hermkens, is woedend. En zo langzamerhand valt er ook niet meer over te lachen.
Die buitensporige gevoeligheden leiden tot grote behoedzaamheid in de omgang met taal, met beelden en allerlei voorstellingen. De uitingsvrijheid die eind vorige eeuw leek te groeien wordt nu weer beperkt door een groeiende bekrompenheid. En door een soms wel erg vergaande terughoudendheid.
Russische generaal 'gecanceld'
Een absurd voorbeeld van terughoudendheid uit vrees voor kritische reacties stond zaterdag in Trouw. Een monument voor de Russische generaal Alexander von Benckendorff is nog steeds niet officiëel onthuld. De generaal ('een Baltisch-Duitser in dienst van de Russische tsaar') verjoeg in 1813 met zijn kozakkenleger de Franse bezetters van Napoleon uit Nederland. Bij Wijhe bouwde hij een brug over de IJssel. De afgelopen jaren is deze Russische militaire operatie tot cultureel-historisch evenement gedoopt. Met subsidie van de provincie Overijssel en de gemeente Olst-Wijhe zijn een fiets- en wandelroute, een informatieve website en een boekje uitgebracht. Maar nu is er ongemak. Want hedendaagse Russische generaals zijn sinds 24 februari van dit jaar verantwoordelijk voor afschuwelijke misdaden in Oekraïne. En nu is dat verhaal over de bevrijding van Nederland meer dan tweehonderd jaar geleden 'een moeilijk en ongemakkelijk verhaal geworden', volgens wethouder Hans Olthof van Olst-Wijhe. Hij heeft de onthulling stilletjes afgeblazen. Streekarchivaris Kouwenhoven: 'Onlangs gaf ik een lezing over de Kozakken. Je kiest omzichtiger je woorden dan vroeger. Rusland was tweehonderd jaar geleden en in de Tweede Wereldoorlog onze bondgenoot. Nu onze vijand.'
En dus kun je niet meer vrijuit spreken over wat er in 1813 is gebeurd?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten