Repressie van maatschappelijk verzet

De protesten tegen het handhaven van overheidssteun aan fossiele bedrijven (17 miljard volgens Extinction Rebellion) hebben tot bedenkelijke vormen van repressie geleid. Eerst werden mensen die tot een demonstratie op de A12 in Den Haag opriepen vanwege strafbare opruiing preventief opgepakt en vastgezet. Ze kregen voor de demonstratie een gebiedsverbod. Bij de demonstratie op zaterdag arresteerde de politie 768 demonstranten, waarvan de laatste pas op zondag weer werden vrijgelaten. Ook journalisten die er voor hun werk aanwezig waren zijn opgepakt. 

Het College voor de Rechten van de Mens concludeert dat het demonstratierecht met dit soort acties ernstig onder druk staat. De inzet van strafrechtelijke instrumenten, zoals het het arresteren, verhoren en vervolgen van organisatoren wegens opruiing, zelfs voordat de demonstratie heeft plaatsgevonden is extreem zwaar en niet makkelijk te rechtvaardigen. 'Er kan een verlammend effect van uitgaan: anderen kunnen hierdoor ervan weerhouden worden om hun recht op vrijheid van meningsuiting en vreedzaam protest uit te oefenen.' De aanhouding van demonstranten die zich niet schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten is eveneens uitermate dubieus. De overheid dient demonstranties in principe te faciliteren. Dat was in dit geval moeilijk omdat de organisatoren niet in gesprek wilden gaan met de burgemeester die op voorhand demonstreren op de A12 had verboden. De vraag is of dit het optreden van de politie zaterdag tegen vreedzame demonstranten kan rechtvaardigen.

Meten met twee maten

Een andere vraag is of het OM en de politie niet met twee maten meten als we de demonstraties van Extinction Rebellion (XR) vergelijken met de boerenprotesten. Berend Roorda, die zich op de Universiteit van Groningen bezighoudt met demonstratierecht, vindt ook dat er vrij fors middel is ingezet. Hij verwijst naar de acties van XR in musea waarbij activisten zich vastlijmden aan de glasplaat van een beroemd schilderij. Ze kregen allemaal twee maanden celstraf, waarvan één voorwaardelijk. Dat was heel wat meer dan boeren kregen die betrokken waren bij snelwegprotesten afgelopen zomer en de bedreigende bezoeken aan het privé-adres van ministers. Roorda: 'Ik hoor vanuit politie en OM dat de kans op escalatie bij boeren groter is dan bij klimaatactivisten. Dat kan bij boerenprotesten reden zijn om te zeggen: we hebben de juridische mogelijkheden wel, maar we gebruiken die niet.' Een kwalijke redenering in een rechtsstaat als we dit bekijken vanuit het oogpunt van gelijke behandeling. 

Een deel van de Tweede Kamer heeft geheel terecht kritische vragen gesteld bij deze behandeling van demonstranten. Het is misschien juridisch niet relevant, maar ik zou het goed vinden als ze bij de vergelijking van deze verschillende acties ook mee willen wegen dat de een puut voor eigen belang strijdt en de ander actie voert voor het collectieve belang van ons en onze nazaten.