Wilders wint zijn proces hoe dan ook, of hij nu veroordeeld wordt of vrijgesproken. Hij heeft een nieuw forum om zijn punten te maken. En een nieuwe kans om zich als dappere strijder tegen de gevestigde machten te profileren. Los van dit gegeven lijkt mij vrijspraak dan nog het beste wat er uit te halen is. Niet zozeer voor Wilders, maar wel voor de vrijheid van meningsuiting en de democratie.
Juridisch gesproken zitten er vele haken en ogen aan de vervolging van Wilders. De uitvoerige en volgens sommigen tendentieuze verantwoording van het Amsterdamse Gerechtshof waarmee het proces, na aanvankelijke seponering door het OM, toch weer is opgevat is door velen bekritiseerd. Na de uitspraak van de Hoge Raad over de poster 'Stop het islamgezwel' wordt een veroordeling wegens het beledigen van de islamitische bevolkingsgroep een stuk lastiger. De omstreden uitspraken van Wilders gaan toch voornamelijk over de gevaren van de islamitische ideologie. En ideeën aanvallen kan moeilijk verboden worden. Over de woorden die daarbij gebruikt worden kun je twisten, maar met het oog op de vrijheid van het politieke debat zal de grens niet snel bereikt worden. En een veroordeling op formuleringen laadt al gauw de schijn op zich van een veroordeling van ideeën. Dat geldt naar mijn mening ook voor de meest omstreden uitspraak, de vergelijking van de Koran met Mein Kampf. Een provocerende uitspraak, die zoals alles wat met WOII te maken heeft, voor veel Nederlanders te ver gaat. Maar het zou toch van eurocentrisme getuigen als juist déze uitspraak wordt aangegrepen voor een veroordeling wegens belediging van een bevolkingsgroep die aanzienlijk minder directe banden heeft met dat verleden.
Wilders zou veroordeeld kunnen worden wegens uitspraken waarin hij opzettelijk aanzet tot haat of geweld tegen een bevolkingsgroep. Maar alle uitspraken die door de aanklagers zijn verzameld leveren daarvan nog niet een onomstotelijk bewijs. Een redenering is dat het systematisch zwart maken van islamieten leidt tot uitsluiting van een bevolkingsgroep uit de samenleving met mogelijk gebruik van geweld. Daar zouden de aanklagers een punt hebben. Maar ik zie het OM dat punt nog niet maken.
Vrijspraak lijkt me, los van Wilders en zijn uitspraken die je onfatsoenlijk, onbehoorlijk, provocerend en discriminerend mag noemen, de beste optie in het belang van de vrijheid van meningsuiting. Alle uitspraken van Wilders zijn gedaan in de context van het maatschappelijke, politieke debat. Alle uitspraken hebben als doel stemmen te werven en politieke tegenstanders te provoceren. Die context moet vrij zijn in het belang van de democratie. Inmenging van de staat moet hier tot het uiterste (oproepen tot geweld) worden voorkomen. Dat is ook het uitgangspunt geweest voor vele uitspraken van het Europese Hof in Straatsburg ter bescherming van de vrijheid van meningsuiting.
Het inperken van de ruimte voor het politieke debat is een politieke daad op zichzelf. Aanklager Danen van Nederland Bekent Kleur zegt dat ook met zoveel woorden. Hij verwacht dat Wilders als hij door de rechtbank is veroordeeld 'als racist' minder stemmen zal krijgen. Dat is dus het gebruik van de rechtbank als instrument om politieke tegenstanders uit te schakelen. Als dat in andere landen gebeurt typeren we dat meestal als een tekort aan democratie. Of erger. Daarom mag die stroming in elk geval niet winnen in dit proces.
5 opmerkingen:
Je overwegingen lezende kom ik tot de conclusie dat het OM uberhaubt nooit had moeten vervolgen. Want vrijspraak is ook desastreus: Wilders zal er stemmen mee winnen. En dat is misschien wel principieel te verdedigen, maar in de praktijk gewoon niet prettig. Als hij serieuze invloed krijgt op de beleidsvorming (bijv door deelname aan een kabinet) kan dat allerlei nare gevolgen hebben voor veel mensen.
Ik vond daarom ook jouw laatste alinea de meest interessante. De vrijheid van meningsuiting, als principe, staat nu op gespannen voet met het gezegde "het doel heiligt de middelen". Principiele mensen zullen dat laatste gezegde altijd afkeuren (uit principe). Maar in de praktijk van het leven bezigen wij dat gezegde voortdurend. Bijv: eigenlijk mag ik mijn vuilniszak niet buiten zetten, maar ik ga nu op vakantie, en die ene dag zal niet veel uitmaken, dus ik zet hem nu pas buiten. Van zulke kleine "het doel heiligt de middelen"-acties kun je opschalen naar de grotere. De vraag is tot hoever je mag gaan - het het criterium daarbij is of je jezelf nog recht in de ogen kan aankijken. Maar die grens zal misschien voor iedereen anders zijn.
Mag je bijv. tijdens een demonstratie tegen globalisme stenen gooien naar de ME? Mag je de administratie van de gemeentebelasting uit het gemeentehuis stelen uit protest tegen de controlerende overheid?
Ik snap de mensen op zich wel, die gewoon willen dat Wilders' invloed gedecimeerd wordt. Ze zullen hem er misschien niet om vermoorden, maar als het via de rechter kan, zullen ze graag van de gelegenheid gebruik maken.
Hoe bepalen we nu waar de grens ligt?
In de ethiek heb je verschillende stromingen. Een ervan (utilisme) kijkt naar de gevolgen van een bepaalde handeling en oordeelt deze als goed als daarmee 'het grootste goed' voor de 'grootst mogelijke groep mensen' wordt bereikt. Een andere (beginselethiek van Kant) is principiëler en beoordeelt 'het doel heiligt de middelen' als een fout principe. Je moet naar de handeling zelf kijken. Als je die zonder enige tegenspraak tot algemene wet zou kunnen verheffen en mensen behandeld worden als doel en niet als middel, is die in beginsel goed. Vanuit beide uitgangspunten zou je het gebruik van de rechter voor politieke doeleinden kunnen veroordelen.
Lastiger is het om van vervolging af te zien terwijl in de wet wel grenzen zijn gesteld. Toetsing van uitspraken aan die wettelijke grenzen zou Kant (de principiële, volg de wet!) wel goed vinden.
Het wordt voor mij wel steeds duidelijker dat de grenzen zoals ze in de wet gesteld zijn (oorspronkelijk bedoeld om te voldoen aan het internationale verdrag tegen racisme) aan revisie toe zijn.
Kant is inderdaad de prototypische 'principieel'. Het kan nogal arrogant overkomen te denken dat jij als individu de wijsheid in pacht hebt om zoiets als een categorisch imperatief te formuleren. Maar wie weet was het toevallig een schot in de roos. Hoe zullen we het ooit kunnen beoordelen, of hij ethisch 'gelijk' had?
Kun je uitleggen hoe de utilistent tot de conclusie zouden komen dat Wilders vrijgesproken zou moeten worden? Is het niet het beste, voor de meeste mensen, als hij de mond wordt gesnoerd? (En dan dus los van een Kantiaans principieel argument)
(met jij, en arrogant, bedoel ik natuurlijk Kant, niet jij, Jos)
Een reactie posten