NPO voor het blok

De NPO zit in zijn maag met Ongehoord Nederland (ON), de nieuwe omroep die de stem van extreemrechts binnen het publieke bestel heeft gehaald. Dat er gedoe over zou komen was te verwachten. De publieke omroep blijft over het algemeen binnen de tolerantiegrenzen van een meerderheid van de Nederlandse bevolking van links tot rechts. Extreme geluiden worden zelden gehoord, zelfs niet bij de openlijk rechtse programma's van WNL en Powned. Maar ON van mediabestormer Arnold Karskens is in de ogen van velen te ver gegaan. 

De ombudsman van de omroep Margot Smits heeft naar aanleiding van klachten onderzoek gedaan en zij stelt nu dat de nieuwe publieke omroep Ongehoord Nederland (ON) de NPO-code heeft geschonden door het verspreiden van onjuiste informatie. 'Het gaat onder meer om schending van de code op het punt van betrouwbaarheid. Daardoor droeg de omroep passief en actief bij aan verspreiding van aantoonbaar onjuiste informatie. Ook wordt onjuiste informatie niet gecorrigeerd en worden meningen niet voldoende gescheiden van feitelijke informatie.' Waar het concreet op neerkomt is dat de omroep een man als Filip de Winter (Vlaams Belang) niet zonder tegenspraak een verhaal over een dreigende 'omvolking' had mogen laten houden. 

De NPO moet nu reageren op het rapport van Smits. Men overweegt een financiële sanctie. Het is niet moeilijk de gevolgen daarvan te voorzien. Meer frustratie bij extreemrechts over de mainstream media. Meer aanvallen van PVV en FvD op het linkse 'politieke kartel' dat Nederland naar de verdommenis helpt. Meer polarisatie en uiteindelijk meer geweld. Moet je ON dan zijn gang laten gaan?

Verstikkende klimaat

De verontwaardiging over de uitzendingen van ON spiegelt de verontwaardiging van Karskens c.s. over het NOS-journaal en andere programma's van de bestaande omroepen. Er is een onderstroom van afnemende tolerantie en een gebrek aan besef dat een meerderheidspolitieke benadering ('ban de extremisten!') ook een risico inhoudt. Laten we niet teruggaan naar de jaren dertig, betoogt Huub Wijfjes in Trouw. Hij doelt op een politiek bepaalde invulling van de ruimte voor publieke omroepen die er toe leidde dat stemmen buiten de consensus van de partijen die aan de macht waren niet werden geduld. Bevriende staatshoofden als Hitler en Mussolini mochten wel gehoord worden, maar 'de vrijdenkersomroep VRO werd in 1937 de zendmachtiging ontnomen omdat men God en christenen bekritiseerde. Het was een verstikkend klimaat dat journalistieke ontplooiing naar professionaliteit en kritische onafhankelijkheid ernstig belemmerde.' 

Een straf voor ON vanwege het niet voldoen aan de journalistieke code van de publieke omroep zal ongetwijfeld leiden tot klachten over talrijke andere programma's waar de journalist heel empathisch en zonder veel kritische vragen meepraat met zijn of haar gasten. Voorbeelden genoeg tegenwoordig. Een afstandelijke journalist past niet meer in de mediaformules van de meeste talkshows op radio en televisie. Onjuiste informatie verspreiden lijkt me een beter argument om een omroep op aan te spreken. Maar de grens tussen waar en niet waar is niet altijd even duidelijk te trekken en sancties vanwege onjuiste informatie zullen dan ook al snel politiek geduid worden, vrees ik. 

Mediawet

Niet de NPO maar de onafhankelijke rechter zou hier het laatste woord moeten krijgen. De wet stelt grenzen aan de uitingsvrijheid. Daar waar die grenzen overschreden worden kan een rechtszaak uitkomst bieden. Elke andere instantie loopt het risico de omroep in politiek vaarwater te duwen met het risico dat elke regeringswisseling nieuwe grenzen voor de journalistiek gaat opleveren. Het bestaan van ON laat zien dat de oude Mediawet herziening nodig heeft, schrijft de NRC. 'Nederland is ontzuild, versnipperd en ernstig gepolariseerd.' Je kunt een wet die eigenlijk nog steeds gebaseerd is op de oude verzuiling niet handhaven.

Maar wat dan? Hoe handhaven we de pluriformiteit in de publieke omroep? Er mag geen kritiekloos podium geboden worden aan extremisme, meent de NRC. Eens. Maar het probleem is volgens mij groter dan wat we met een journalistieke code kunnen oplossen. Wijfjes: 'Wie de huidige discussie volgt herkent de uitsluitingsargumenten die door radicalen aan de linker- en rechterkant van het politieke spectrum worden gehanteerd om alles wat ongewenst wordt geacht te onderdrukken. (...). Blijkbaar is confrontatie met afwijkende meningen iets onverteerbaars geworden en kritiekloze zelfbevestiging het grootste goed. Terwijl pluriformiteit en debat hoekstenen zijn van het democratische bestel waarvan de publieke omroep een belangrijk onderdeel is. Hopelijk dringt dat besef voldoende door in de politiek en laat men de discussie over de inhoud van publieke programma’s over aan de partijen die daarover gaan: de publieke omroep zelf in interactie met het publiek.' 

[foto: Jeroen Mirck CC]