VWS krijgt 'opnieuwe een stevige tik op de vingers' vanwege gebrek aan openheid over het coronabeleid, schrijft Follow the Money. Het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) kapittelt het ministerie omdat het in gebreke is gebleven bij het voldoen aan vragen van journalisten die een beroep doen op de Wet Open Overheid (Woo). Deze wet vervangt sinds vorig jaar de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Nieuw is het ACOI dat ook klachten van journalisten behandelt. Maar dat is dan ook het enige nieuwe dat er op dit gebied te melden valt.
De Woo heeft nog tot nu toe nog niet geleid tot meer openheid bij de overheid. De ACOI constateert bij monde van voorzitter Ineke van Gent dat de ambtenaren bij VWS wel heel hard werken, maar niet leveren waar om wordt gevraagd. Het advies spreekt van 'een fabrieksproces waarin door veel mensen hard wordt gewerkt. Alleen levert de fabriek niet waar de verzoekers om vragen, namelijk om tijdige openbaarmaking van specifiek de informatie die voor hen van belang is. Het Adviescollege meent dat de werkwijze de controlerende functie van de journalistiek belemmert en dat ook de toegang tot overheidsinformatie voor eenieder in het gedrang is.'
Het is het probleem van een naar binnen gekeerde, weinig responsieve overheid en dat betreft niet alleen het ministerie van VWS. De ambtenaren handelen primair vanuit het belang van hun eigen organisatie. Veel stukken worden helemaal niet vrijgegeven 'omdat anders het ‘goed functioneren’ van de overheid in het geding komt. Bijvoorbeeld omdat er dan een ‘maatschappelijk debat op basis van onvolkomenheden’ kan ontstaan. Of omdat transparantie verhindert dat ambtenaren, OMT-leden of bewindspersonen in de toekomst nog vertrouwelijk van gedachten durven te wisselen.' De ACOI verwerpt de uitleg van deze weigeringsgrond uit de Woo. Nu roept de overheid het ‘functioneren van de Staat’ ‘te hooi en te gras’ in, zegt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. ‘Het ministerie hanteert deze weigeringsgrond veel te extensief en generiek, ook nog eens nagenoeg ongemotiveerd.’
Een structureel probleem
Ik heb hier in de loop der jaren talloze malen over geschreven. Over minister De Jonge die de wet overtrad, minister Blok die misbruik maakte van het staatsgeheim, de Belastingdienst die informatie heeft achtergehouden over het toeslagenschandaal, over de rol van de dienst bij de belastingontwijking van bedrijven, over minister Bos die de Kamer onvoldoende informeerde tijdens de kredietcrisis. En zo kan ik nog een tijdje doorgaan. Het is om moe van te worden.
Het is inmiddels wel duidelijk dat het hier niet gaat om een probleem van de een of andere minister of van zijn ambtenaren. Het gaat hier om een structureel probleem dat waarschijnlijk ook niet met wetgeving is te verhelpen. Ook al maakt de Woo het nu makkelijker om de overheid op het matje te roepen. Wat we missen is een bestuurscultuur die uitgaat van de dienstbaarheid van de overheid aan de burgers, een overheid die dat principe in al haar handelen waarmaakt. Op basis van wat we de afgelopen jaren hebben gezien zou ik zeggen dat dit een revolutie in het denken en handelen van politici en ambtenaren vereist. En daar is op dit moment helaas nog weinig kans op.
[foto: Bureaucratie, illustratie met de portretten van Franz Kafka en Max Weber, Harald Groven CC]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten