Wetenschappers die zich mengen in het publieke debat zijn steeds vaker doelwit van complotdenkers, virusontkenners en extreem-rechts, schrijft de NRC. Als voorbeeld noemt het artikel onderzoeker De Jonge die in het programma Medialogica optrad als deskundige op het gebied van extreemrechtse politieke uitingen. Ze werd na afloop overspoeld door „een georganiseerd trollenleger” dat haatberichten stuurde naar haar werkmail en sociale media en pogingen deed om haar accounts te hacken. In een mum van tijd krijgt ze tientallen scheldkanonnades, bedreigingen en doodswensen. Sinds de coronacrisis is het allemaal nog veel erger geworden.
Een aantal wetenschappers wordt inmiddels permanent beveiligd. De Belgische viroloog Marc Van Ranst zat weken met zijn gezin ondergedoken na bedreigingen van de inmiddels dood gevonden beroepsmilitair Jürgen Conings. In Nederland gaat het volgens de KNAW en de VSNU om ten minste vier wetenschappers. Jaap van Dissel van het RIVM is een van hen en gaat daarom niet langer een rondje fietsen vanuit huis.
De dynamiek van de sociale media doet veel. Veel bedreigers die gepakt worden bekennen dat ze niet goed nagedacht hebben voordat ze de verzendknop indrukten. Er is sprake van uitingen van woede en frustratie. Maar deskundigen vermoeden dat een kleine harde kern inmiddels zo opgefokt is dat gebruik van geweld niet wordt uitgesloten. Daarom is het pijnlijk om te lezen dat de politie bij klachten zo passief blijft. De Jonge: De politie kon niet veel doen, omdat de bedreigingen „indirect” waren. „Er stond nergens: morgen om 10.00 uur sta ik op je stoep. Ze weten blijkbaar precies waar de grens ligt van wat strafbaar is en wat niet.”
Maar er is meer. De bedreigingen hebben een 'chilling effect' en zijn zo een aanslag op de vrijheid van wetenschappers om hun bevindingen te delen met het publiek.
Zelfcensuur
Hoeveel wetenschappers plegen zelfcensuur of houden hun mond over de bevindingen van hun onderzoek als ze vrezen in te gaan tegen de opvattingen van een snel aangebrand publiek? Het is niet na te gaan. Rekening houden met tegenwind is begrijpelijk, zegt Pieter Duisenberg van de Vereniging Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU). „Maar het gaat in tegen alles wat wij willen: wetenschappers moeten naar buiten met hun onderzoek en expertise.”
De VSNU werkt aan een handleiding voor universiteiten en wetenschappers om met dit probleem om te gaan. Hier zou men echter ook actie van de overheid mogen verwachten. Ter bescherming van de wetenschap, en ter bescherming van de uitingsvrijheid. Om te beginnen kan ik me voorstellen dat de cases van bedreigde wetenschappers aan de orde komen in een Kamerdebat waarin dan de politieke leiders van al die complotdenkers, virusontkenners en extreem-rechtse figuren geconfronteerd kunnen worden met hun aanjagende rol in de ondermijning van het vrije verkeer van informatie. Geef de lieden die zich zo druk maken 'omdat je in dit land niets meer mag zeggen' een koekje van eigen deeg.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten