Politieke spanningen gaan vaak samen met verminderde tolerantie. In het meest extreme geval, oorlog, verdwijnt een vrije uitwisseling van informatie volledig. Censuur keert terug, het wordt moeilijk waarheid van leugen te onderscheiden. Landen worden in hun geheel 'gecancelled'; niet alleen hun industriële producten worden geweigerd maar ook media worden afgesloten en de cultuur wordt in de ban gedaan. Zo ver is het met Rusland gekomen sinds het Poetin-regime Oekraïne is binnengevallen en daar al weken verwoestingen aanricht met duizenden slachtoffers. Het onderscheid tussen het regime en de bevolking en de cultuur wordt niet meer gemaakt.
In de NRC verbaast Peter de Bruijn zich er terecht over 'hoe weinig weerstand of zelfs maar debat het verbod van Russia Today
heeft losgemaakt, ook onder journalisten. Veelvuldig valt te horen dat
de zender nu eenmaal gemene propaganda bedrijft en niet aan
journalistiek doet; een verbod is daarom gerechtvaardigd.' Het etiket desinformatie wordt te pas en te onpas gebruikt om informatiebronnen af te sluiten. Een verbod of censuur van culturele uitingen
heeft inmiddels 'een wonderlijke respectabiliteit gekregen en kan
rekenen op opmerkelijk veel steun en begrip.' Het gevolg is, schrijft de Bruijn, 'dat een substantieel deel
van de bevolking momenteel bevreesd is om frank en vrij een mening te
geven, uit angst voor de sociale consequenties van een verkeerde
opmerking.' En voor nuance is er weinig begrip. Je bent voor of tegen, aan deze kant of aan de andere kant.
De Amerikaanse invloed
Ik vraag me af in hoeverre de Nederlandse publieke opinie zich inzake tolerantie voor afwijkende meningen laat beïnvloeden door wat er in de Verenigde Staten gebeurt. De verhoudingen daar zijn sinds Trump totaal verloederd. Democraten en Republikeinen verketteren elkaar al jaren. Een politiek genuanceerd standpunt is daar inmiddels onmogelijk. En dan is er ook nog de verziekende cultuur van de politieke correctheid die verstikkend werkt op de openbare uitwisseling van gedachten en gevoelens. De betutteling van de Amerikaanse geest; Hoe goede bedoelingen en slechte ideeën een generatie verpesten, een kritisch boek van Jonathan Haidt en Greg Lukianoff wordt ondanks de focus op de Amerikaanse situatie in Trouw aanbevolen met de conclusie: 'Wat vandaag in de VS gebeurt, kan natuurlijk een voorafschaduwing zijn van wat we hier kunnen verwachten.' Maar is het hier nu al niet zover? Het boek laat zien 'dat de samenleving in de ban is geraakt van drie slechte ideeën: kwetsbaarheid, vertrouwen op emotioneel redeneren en "het leven is een strijd van goede tegen slechte mensen"'. Helaas lijkt het 'cancellen' van personen ook in Nederland een gewoonte te worden. Juist in kringen waar je van mag verwachten dat er over de dingen wordt nagedacht. Een zorgelijke ontwikkeling.
[foto: Roel Wijnants CC. Monument van verdraagzaamheid.Edo van Tetterode, 1989, Stationsplein Hilversum]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten